Artikelen over de familie

Korte biografie van Professor Doctor Johannes Martin (Jo) Bijvoet (1892-1980), waarnaar genoemd het Center for Biomolecular Research. Een wetenschapper van de eerste orde die zelfs verscheidene malen is voorgedragen voor de Nobelprijs.

Jo Bijvoet werd geboren in een oud Amsterdams huis aan de Binnenkant, in het hart van de stad, achter de Prins Hendrikkade en het IJ. Hij was de derde in een gezin met vier zoons. Bijvoet bezocht de lagere school "Zeemanshoop" op de Prins Hendrikkade, vervolgens de 1e vijfjarige HBS aan de Keizersgracht. Uit deze jeugdjaren, doorgebracht in het hartje van de oude stad, is wel zijn diepe verknochtheid met Amsterdam te verstaan. Het waren de voortreffelijke scheikundelessen op de HBS die hem tot zijn beroepskeuze brachten. Het is merkwaardig dat al zijn broers uit dit overigens niet-academische milieu (zijn vader had een verffabriek), na een brilliante studie een bijzonder succesvolle carrière hebben opgebouwd. De oudste, kort voor zijn broer Jo op meer dan 90-jarige leeftijd overleden, was de beroemde architect Bernard Bijvoet; de tweede zoon een zeer bekend gynaecoloog in het Gooi; de loopbaan van de derde wordt in dit levensbericht beschreven. De vierde zoon kwam bij zijn vader in de zaak en zette het bedrijf later voort.

Johannes Bijvoet, afstammeling van Dierick Beyvoets.

Johannes Martin Bijvoet is afstammeling van stamvader Dierick Beyvoets. Toch is verwantschap van deze familietak met bijvoorbeeld de grote familie van blekers en bloembollen ver te zoeken. Gemeenschappelijke voorvader is namelijk Dierick Beyvoets zelf, geboren circa 1600 in Neerpelt.

De voorvaderen van Johannes woonden voornamelijk in Noord-Holland. Met behulp van onze stamboom kunnen we ongeveer achterhalen waar ze vandaan kwamen. De plaatsen die zijn voorvaderen hebben afgelegd waren: Neerpelt (België), Spanbroek, Opmeer, Nieuwe Niedorp, Alkmaar, Harderwijk (Defensie), Amsterdam, Utrecht.

Als we de namen van zijn vader, grootvader, enzovoorts op een rijtje zetten dan krijgen we het volgende overzicht.

• Willem: (1862 Den Helder, 1939 Santpoort) - Verffabrikant
• Willem: (1824 Harderwijk, 1884 Amsterdam) - Sergeant der Mariniers
• Meelis: (1788 Alkmaar, 1828 Harderwijk) - Sergeant bij het algemeen depot der landsmagt
• Pieter: (1756 Alkmaar, 1794 Alkmaar) - Schipper
• Jilles: (1725 Nieuwe Niedorp, 1780 Alkmaar)
• Pieter: (begraven 1763 Nieuwe Niedorp)
• Hendrik: (Opmeer - Spanbroek) - Schoenmaker (akte 1683)
• Pouls: Emigreert circa 1655 van Neerpelt naar Spanbroek)
• Dierick: Stamvader, geboren circa 1580

Om Johannes Martin Bijvoet te volgen in de database; klik hier

 
Het Bijvoet Centrum voor biomoleculair onderzoek

Januari 2004 hoorden wij als vereniging voor het eerst van Johannes Martin Bijvoet en stuurde een van onze leden een E-mail naar www.bijvoet-center.nl met de volgende tekst:

Tijdens een Internet zoektocht van een genealogisch onderzoek naar de familie B(u)(ij)(y) voet(s) (zie www.bijvoet.org ) heb ik met toch wel enige verbazing wat tijd doorgebracht op de site van het www.bijvoet-center.nl; een faculteit van de universiteit in Utrecht. Ik begrijp dat u van deze blijkbaar toch redelijk omvangrijke faculteit de managing director bent. Kunt u ons iets meer van de achtergrond geven van deze heer of mevrouw "Bijvoet" die blijkbaar reden is geweest om er zelfs de naam van een faculteit aan te weiden?

Met vriendelijke groet,

Jan Buijvoets

De heer de Bie was zo vriendelijk direct als volgt te antwoorden:

Beste Jan,

Het Bijvoet Centrum is een onderzoeksinstituut van de Universiteit Utrecht en geen faculteit. Hieronder staat een korte biografie van Bijvoet, waarbij het waard is op te merken dat hij verscheidene malen is voorgedragen voor de Nobelprijs, maar hem steeds net misliep.

Met vriendelijke groet,

Rien de Bie

Dr. M.J.A. de Bie

Bijvoet Center for Biomolecular Research
Padualaan 8, NL-3584CH Utrecht
The Netherlands

Biografie Johannes Martin Bijvoet

door het Bijvoet Centrum te Utrecht

Professor Doctor Johannes Martin Bijvoet (1892-1980) was the successor of Ernest Cohen and held the Chair of General Chemistry at Utrecht University from 1939 until his retirement in 1962.

Bijvoet introduced the use of X-rays for research into the structure of molecules to Utrecht. Under the stimulating guidance of Bijvoet the structural research carried out in Utrecht attained a prominent position in the field. Just after the war Bijvoet improved the technique of isomorphous replacements thereby opening the way to the first systematic method for the determination of the crystal structure of optically active compounds. Later at the end of the fifties, he developed a fruitful approach that makes use of the anomalous scattering of X-rays. Also by using anomalous dispersion he showed that it was possible to determine the absolute configuration of optically active compounds. Bijvoet's intense general interest in chemistry led to the introduction of several subjects in the curriculum and to the start of new research projects, many of which have resulted in the establishment of independent chairs.

Bijvoet was Member of the Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences, Foreign Fellow of the Royal Society (London), Foreign Member of the Royal Swedish Academy of Sciences and Member of the Belgian Royal Academy. The Universities of Delft (1967) and Bristol (1971) and the ETH, Zürich (1970) and granted him honorary doctorates. In 1954 Bijvoet received the 'Prix Cresner Peny de la Société Chimique Belge'.

Excursie naar het Bijvoet Centrum in Utrecht

De familiebijeenkomst 2014 werd gehouden in het Bijvoet Centrum. Reinout Raijmakers, managing director van het instituut was enthousiast om ons te ontvangen en samen met prof. dr. A.L. (Ton) Spek verzorgden zij een paar interessante lezingen en mochten wij ook het NMR laboratorium (Nucleair Magnetic Resonance Facility) bezoeken

Levensbericht Johannes Martin Bijvoet

Het levensbericht over Johannes Martin Bijvoet verscheen in 1980 in het jaarboek van het Huygens instituut. Het is geschreven door Carolina H. MacGillavry en A.F. Peerdeman.

Hieronder een samenvatting waarbij (met excuses aan de schrijvers) de vaktechnische toelichting op zijn werk is weggelaten.

Een korte samenvatting

Bijvoet werd geboren in een oud Amsterdams huis aan de Binnenkant, achter het IJ. Hij was de derde in een gezin met vier zoons. Het is merkwaardig dat zijn drie broers uit dit niet-academische milieu (zijn vader had een verffabriek), na een brilliante studie een bijzonder succesvolle carrière hebben opgebouwd. De oudste, kort voor zijn broer Jo op meer dan 90-jarige leeftijd overleden, was de beroemde architect Bernard Bijvoet; de tweede zoon een zeer bekend gynaecoloog in het Gooi; de loopbaan van de derde wordt in dit levensbericht beschreven. De vierde zoon kwam bij zijn vader in de zaak en zette het bedrijf later voort.

 Aan de linkerzijde van de gracht de straat Binnenkant (parallel aan de Prins Hendrikkade aan het IJ)

Bijvoet bezocht de lagere school "Zeemanshoop" op de Prins Hendrikkade, vervolgens de 1e vijfjarige HBS aan de Keizersgracht. Uit deze jeugdjaren, doorgebracht in het hartje van de oude stad, is wel zijn diepe verknochtheid met Amsterdam te verstaan. Het waren de voortreffelijke scheikundelessen op de HBS die hem tot zijn beroepskeuze brachten. Om een universitaire graad te behalen was het toen voor een HBS-abituriënt nog vereist, het aanvullende staatsexamen Latijn en Grieks af te leggen. Ondanks dit oponthoud, overigens veraangenaamd met intensieve muziekstudie, kon Bijvoet toch op 18-jarige leeftijd aan de Universiteit van Amsterdam gaan studeren. Na de boeiende lessen op school viel de scheikunde-studie hem nogal tegen. De natuurkunde interesseerde hem meer: al in zijn tweede jaar leidde een practicumproef bij natuurkunde tot zijn eerste publikatie.

Kort na zijn kandidaatsexamen brak de eerste wereldoorlog uit. Bijvoet moest van 1914-1918 in militaire dienst. In het fort van Abcoude gebruikte hij zijn vele vrije tijd voor de studie van thermodynamica en statistische mechanica. Het standaardwerk van J.W. Gibbs, een zware kluif, werd doorgewerkt. - Welke kandidaat in de chemie zou daar nu nog de volharding voor kunnen en willen opbrengen? - Op verlofdagen verstopte hij zijn sabel tussen de bosjes bij het fort en wandelde heen en terug naar Amsterdam.

Na zijn demobilisatie legde Bijvoet in 1919 het doctoraalexamen af met fysische chemie als hoofdvak. Op het chemisch laboratorium in Amsterdam werden heftige discussies gevoerd naar aanleiding van een model van de keukenzout structuur dat Bragg door röntgendiffracite bevestigd had.

Na hun promotie brachten Bijvoet en Karssen korte tijd door bij W.L. Bragg, toen hoogleraar in Manchester. Daar ontmoetten zij vooraanstaande jonge fysici en chemici uit vele landen; een bijzonder stimulerende ervaring voor deze twee jonge mensen, die mede door de oorlog nog vrijwel geen internationale contacten gehad hadden.

In 1928 werd Bijvoet aangesteld als lector in de kristallografie en de thermodynamica; deze functie bekleedde hij tot zijn benoeming in 1939 als hoogleraar in de Algemene en Anorganische Chemie aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.

Vóór de tweede wereldoorlog trouwde men niet voordat men een enigszins stabiele maatschappelijke positie had verworven: in 1930, op 38-jarige leeftijd, trad Bijvoet in het huwelijk met Marie Hardenberg, een verbintenis die bij zijn overlijden bijna vijftig jaar had geduurd en waaruit vier kinderen zijn geboren.

De komst van Bijvoet in Utrecht had een vrij ingrijpende wijziging in het studieprogramma tengevolge: in snel tempo voerde hij een aantal nieuwe vakken in. Het college Röntgenanalyse en Chemische binding vormde de eerste kennismaking van de eerstejaars student en de nieuwe hoogleraar.

Bijvoet's interesse en zijn werkkracht grensden werkelijk aan het ongelooflijke, en hij behield ze tot het eind van zijn leven. Onduidelijkheden of tegenstrijdigheden in tijdschriften of boeken vormden problemen die hem dag en nacht bezig hielden en waarmee hij het denken van zijn leerlingen scherpte. Deze sfeer keerde ook na zijn emeritaat steeds terug wanneer men Bijvoet bezocht en hij verslag deed van wat hij gelezen had, daarbij duidelijk makend wat hij belangrijk achtte en wat niet. Tijdens zijn emeritaat ook wist hij met enorm doorzettingsvermogen de uitgave door de International Union of Crystallography van de historische ontwikkeling van de röntgendiffractie tot een goed einde te brengen. Het is niet verwonderlijk dat eerbewijzen Bijvoet ten deel vielen. Hij werd lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, buitenlands lid van de Zweedse Akademie, lid van de Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België en buitenlands lid van de Royal Society. De technische hogescholen van Delft en Zürich en de universiteit van Bristol verleenden hem een eredoctoraat. Bij zijn leerlingen heeft Bijvoet een onuitwisbare indruk achtergelaten. Hij was de markante, onvermoeibare, veeleisende leermeester die allereerst zichzelf hoge eisen stelde. Maar tegelijkertijd was hij voor zijn leerlingen een oudere vriend met een warme belangstelling voor al het wel en wee van hen die hem omringden.

Voor de volledige levensbeschrijving inclusief de vaktechnische beschrijvingen van zijn wetenschappelijk werk, zie:

Levensbericht Johannes Martin Bijvoet

Orginele pdf-file met voetnoten

Biografisch Woordenboek van Nederland

In het 'Biografisch Woordenboek van Nederland' vond Paul Bijvoet een indrukwekkende biografie van Prof.Dr.J.M. Bijvoet. Het boek is uitgegeven door Elsevier Amsterdam in 1985 en zijn biografie is te vinden in het 2e deel op bladzijde 89 en 90.

Prof.Dr. Bijvoet in het Biografisch Woordenboek van Nederland

Utrecht krijgt 'Prof. Bijvoetlaan'

De straatnaamcommissie van de gemeente Utrecht heeft besloten dat een straat in het project 'de Munnikplein' de 'Prof. Bijvoetlaan' gaat heten.

Het eerbetoon aan Bijvoet is een verrassing. Een eerdere aanvraag ketste af, omdat de bewoners de voorkeur gaven aan de imaginaire prof. Zonnebloem. De 'Prof. Bijvoetlaan' komt in een nieuwbouwproject op de plek van het voormalige schoolgebouw De Munnik (achter de Kardinaal de Jongweg).

Prof.dr. Johannes Martin Bijvoet (1892-1980), was hoogleraar algemene scheikunde van 1939 tot 1962. Bijvoet introduceerde in Utrecht het gebruik van röntgenstraling voor onderzoek naar de structuur van moleculen. Onder zijn leiding verwierf de faculteit Scheikunde een leidende positie in het structuuronderzoek.

Twintigste eeuwse erflaters van de Universiteit Utrecht

Artikel uit het Utrechts Universiteitsblad, jaargang 1998-1999, U-blad 29

De uit Amsterdam afkomstige Jo Bijvoet - waar hij het aan de UvA tot 'lector' in de kristallografie had gebracht - werd in 1939 in Utrecht benoemd tot hoogleraar Algemene en Anorganische Chemie.
Als fysisch-chemicus zette hij in korte tijd het hele Utrechtse scheikunde-onderwijs op zijn kop, onder meer door het invoeren van nieuwe vakken (chemische thermodynamica of quantummechanica) en van nieuwe lesmethoden, zoals het werkcollege.

Ondanks zijn 'groote didactische gaven' was voor de middelmatige student Bijvoets onderwijs lastig te volgen. Hij drong er wel op aan dat zij vragen stelden, maar deden ze dat, dan noemde hij die ofwel dom, of hij maakte de vraag veel ingewikkelder dan de vragensteller bedoeld had. Dat bracht een student tot de verzuchting: 'Professor, wilt u dat nog eens uitleggen. Het is mij nog niet helemaal duister.'

Bijvoets wetenschappelijke verdienste is dat hij een systematische methode heeft ontwikkeld om de bouw van ingewikkelde natuurstoffen - kristalstructuren met name - te kunnen achterhalen via röntgendiffractie. Dat (en het door hem daarover geschreven leerboek) leverde hem lidmaatschappen van de KNAW en van haar Belgische, Engelse en Zweedse pendanten op, evenals eredoctoraten in Delft, Zürich en Bristol.

Had als liefhebberijen klassieke muziek, wandelen over grote afstanden en poezen. "Er heerste een studentenbijgeloof dat het verstandig was bij tentamens de lievelingspoes van Bijvoet met egards te behandelen", aldus zijn voormalig student E. Wiebenga in een aflevering van het Chemisch Weekblad. Hij ontving studenten trouwens regelmatig thuis en liet hen dan zijn nieuwste LP-aanwinsten horen. Mozart zat er vaak tussen.

AH

Freymann Lab

Molecular Pharmacology & Biological Chemistry, Northwestern University, Chicago, IL

Op Internet is te vinden een laboratorium in Chicago waar onderzoek wordt verricht wat voor een leek verdacht veel lijkt op het werk van Johannes Bijvoet.

Het adres van hun website is: http://dmflab.structure.northwestern.edu/ 

Verrassing! Een van de Lab Members heeft de naam BIJVOET !

Het aanklikken van deze labmedewerker laat een foto en een filmpje zien van deze Bijvoet.

Om het filmpje te kunnen afspelen moest een apart programma QUIckTime van Internet worden gedownload; vermoedelijk van origine een Apple programma. Op het filmpje is Bijvoet te zien en te horen. 

Opvallend is de Amerikaanse uitspraak van onze familienaam (Byfoot). Zelf zeggen ze daarover:

Are we pronouncing his (her) name properly? Probably not, but English speaking X-ray crystallographers discuss this every once in a while and come up with various approximations (see here and here).

Zoals bekend worden door de Bijvoet & Byvoet Stichting praktisch alle familiezaken afgehandeld per e-mail of via de website. In dit bijzondere geval hebben we voor deze Bijvoet een uitzondering gemaakt en tijdelijk een secretariaat in het leven geroepen. Het secretariaat heeft aan Bijvoet van het Freymann Lab de volgende brief geschreven:

 
Van deze Bijvoet vonden we november 2006 het volgende bericht in ons gastenboek:

Hallo, ik ben Bijvoet, the Australian Shepherd. Lab mascot van het Freymann Lab van de afdeling Molecular Pharmacology & Biological Chemistry bij Northwestern University, Chicago, IL. Klik op de link en de prachtige vertrouwde klanken van de score van Amarcord klinken. Direct gevolgd door een vrouwenstem die "Byfoot" roept. Zij speelt enige tijd met mij. Ik denk dat ik vernoemd ben naar jullie familielid Johannes Martin. Maar dat hebben ze me nooit verteld!

dmflab.structure.northwestern.edu/lab_members/bijvoet_the_australian_shep.html

Nieuwsblad voor Kristallografen

In het Nieuwsblad voor Kristallografen (jaargang 14, nummer 29, november 2004) is een artikel opgenomen van Henk Kubbinga onder de titel:

Kristallografie in
De molecularisering van het wereldbeeld;
Bijvoet, een resterende vraag

Voor ons als Bijvoet-leken is het artikel praktisch onleesbaar. Uiteraard hebben wij uit het artikel de volgende zin gelicht:

In de Acta Crystallographica van 1953 .... wordt de absolute configuratiebepaling van Bijvoet c.s. besproken. Hiervoor had Bijvoet de Nobelprijs voor Natuur- of Scheikunde kunnen krijgen, dunkt me, als hij zijn vondst tenminste voldoende had geëxploiteerd.

Wat de titel van het artikel betreft was de resterende vraag van de heer Kubbinga:

Bijvoet werkte met een röntgenapparaat dat van een kristal een puntenpatroon opleverde op een kokervormige film die langs het roterende kristal wordt getrokken. Ik heb gezocht naar zo'n diagraam, maar zover ik heb kunnen nagaan is er echter nooit een gemaakt. Mijn 'laatste' vraag luidt daarom: beschikt iemand misschien over (antieke ?) apparatuur waarmee bedoelde diagrammen alsnog kunnen worden opgenomen?

Klik hier om het artikel te lezen.