Een uitgebreid en gedetailleerd verslag van een reis die onze familie 200 jaar geleden maakte naar Londen. De pen van de schrijver fungeerde in die tijd als fototoestel.
Anthonie Bijvoet uit Overveen (1801 - 1878) had al eerder met een zeilschip een zakenreis gemaakt naar Londen. De reis in 1827 met een stoomboot was een plezierreisje.
Het verslag van deze reis is fenomenaal en vooral opgenomen om ons kennis te laten maken van de geheel andere wereld waarin onze voorouders in de 19e eeuw hebben geleefd. Onvoorstelbaar is bijvoorbeeld dat Anthonie bij het opvaren van de Thames noch de Tower Bridge, noch de Big Ben kon zien. Onvoorstelbaar ook dat onze betovergrootvader Londen heeft gezien zoals bekend van de illustraties en beschrijvingen in de boeken van Charles Dickens.
Omdat het verslag in die tijd niet verlucht kon worden met afbeeldingen zijn de beschrijvingen zeer gedetailleerd. Het was onze interesse dat wij aan het verslag afbeeldingen van prenten en schilderijen uit de 19e eeuw hebben toegevoegd. Met dank aan Google-Afbeeldingen.
Een toelichting vooraf door Jan Eldering (circa 2005)
Er gaan vijf personen op reis naar Londen. Dat zijn George Reekers en Anthonie Bijvoet en Gerrit Eldering met zijn dochters Aletta en Jansje. De schrijver van het reisverslag is George Reekers.
George Johannes Reekers is op 28 Nov 1828 te Bloemendaal getrouwd met Helena van Dieren-Bijvoet. Zij is geboren in 1803 en een zus van Anthonie Bijvoet. Helena is Regentes van het Weeshuis in Haarlem geweest. Zij hadden geen kinderen. Hij was azijnmaker aan de Nieuwe Gracht (vermoedelijk waar nu de St. Jozefschool staat) en woonde aan het Spaarne te Haarlem en was bevriend met Gerrit Eldering en Anthonie Bijvoet.
George is geboren op 19 Jan 1796; dus 31 jaar tijdens deze reis. Als hij anderhalf jaar later trouwt (28 November 1828) wordt Anthonie zijn zwager! (En wordt Gerrit Eldering z'n oom!)
George overlijdt op 19 Jan 1849, precies op zijn verjaardag dus, oud 53 jaar. De ouders van George zijn Leonardus Reekers, geboren 1764 te Haarlem en Catharina Steenbergen, geboren 1770 te Haarlem. George kreeg als opvolger een neef; dat was Gerardus Josephus (Gerrit) van Dieren-Bijvoet.
Anthonie Bijvoet is geboren in 1801 aan de Korte Kleverlaan te Bloemendaal.
Hij is dan tijdens de reis 26 jaar. Woonde toen mogelijk nog bij zijn moeder, de weduwe Agatha van Dieren-Bijvoet aan de Korte Kleverlaan. Daar hadden zij een garen- en linnenblekerij. In 1823 is Anthonie met een zeilschip al op zakenreis geweest naar o.a. Londen. Tijdens deze reis is Anthonie ook weer voor zich zelf met zaken-kontakten doende.
Op nevenstaande kopie van een schilderij is Anthonie 67 jaar. Het schilderij wordt in Registratie familiebezit beschreven.
Anthonie heet voluit Antonius Nicolaas Bijvoet en is in 1829 getrouwd met Margaretha van de Aa. Hij is de medeoprichter (met zijn broer Johannes Henricus van Dieren-Bijvoet) van het Bollenkwekers- en exporteursbedrijf Gebr. Bijvoet te Overveen. Dat was in 1828. Zijn vader is Nicolaas Anthony Bijvoet, zijn moeder Agatha van Dieren
Tijdens de volkstelling van 1839 staat Antonie met Margaretha en 3 kinderen ingeschreven in huis B 39 op perceel B 282 te Overveen, dat is op de hoek van de Ramplaan met de Korte Zijlweg. Anthonie overlijdt in 1878.
Gerardus Eldering (Gerrrit) is geboren op 17 Juni 1770 te Overveen.
Gerrit is dus 57 jaar tijdens deze reis. Zijn vader is fkomstig uit Plantlünne in Duitsland.
Op bovenstaande foto zien we Gerrit op ruim 20-jarige leeftijd.
Hij is gehuwd met Johanna van Dieren. Zij overlijdt op 6 September 1828, een jaar na de reis en is dan 55 jaar.
De zus van Johanna van Dieren - Agatha - is de moeder van Anthonie. Dus Gerrit Eldering is de oom van Anthonie.
Hij heeft één zoon, Johannes Hermanus, zijn stamhouder, die trouwt op 12 Februari 1828 te Haarlem met Maria van Liemt. Zijn zoon is bij hem in dienst. Mogelijk moest hij het bedrijf in de gaten houden tijdens de afwezigheid van zijn vader.
Gerardus is begonnen als groenteteler en later bollenkweker en had eerst zijn tuinderij aan de Ramplaan te Overveen en later ook een kwekerij tussen de Dompvloedslaan en Julianalaan, de voormalige blekerij "Garenlust".
Volgens F. Allan had Gerrit Eldering een belangrijke handelszaak in vreemde planten en gewassen. Gerardus is de oprichter van de Firma Gerrit Eldering & Zn (Johannes Hermanus). Of Gerrit ook voor zaken naar Londen mee was, wij weten het niet. Gerardus overlijdt op 82-jarige leeftijd op 24 September 1852.
Zijn oudste dochter Alida Maria Agatha (Colette of Aletta ??) Eldering gaat ook mee. Zij is op 17 April 1809 te Overveen geboren. Zij is op deze reis dan 18 jaar. Zij huwt met Jean Pierre Mol in 1843 en overlijdt als zij 42 jaar is. Zij baart 6 kinderen waarvan er vier als baby overlijden. Maar toen zij de reis maakte was dit nog in de schoot van de toekomst verborgen.
Zijn jongste dochter is Johanna Agatha (Jansje) Eldering, geboren op 25 Aug 1810 te Overveen. Zij is op deze reis bijna 17 jaar. Van haar is alleen nog bekend dat zij op 14 Oktober 1841 te Bloemendaal overlijdt, 31 jaar oud.
Het is aardig om te bedenken dat de meisjes in die tijd gekleed waren als een soort modepoppen. Met ingesnoerde taille, voetlange rokken en het haar opgestoken met daar een hoed met veren of fruit o.i.d. bovenop. Voor deze meisjes moet een dergelijke reis wel een wereldreis geleken hebben. Nederland was toen nog inclusief wat nu België is. Na de Franse tijd was koning Willem I hier aan het bewind van 1813-1840. België scheidde zich af in 1830, dus drie jaar na deze reis.
Een kontrast voor de reizigers was zeker ook dat op het platteland waar zij - behalve George uit Haarlem - vandaan kwamen alleen zegmaar wind en dierengeluiden te horen waren. Geluid van motoren en machines bestond niet. Dus alom STILTE. En SCHONE lucht. Hoewel een gemeentelijke reiniging en riolen er nog niet waren in die dagen, dus vermoedelijk waren er wel stinkende vuilnisbelten en sloten. Dat was wel even anders in Londen!
Gerrit Eldering (1770 - 1852) heeft vanzelfsprekend veel meegemaakt tijdens zijn bestaan. Hier slechts een paar zaken.
In 1783 is de mens voor het eerst in het luchtruim met een luchtballon. In 1819 worden er proefnemingen met gaslicht gedaan. De eerste spoorlijn van Haarlem naar Amsterdam komt in 1839 in gebruik. De Industriële Revolutie is in volle gang en Gerrit heeft ook zeker de gevolgen van de Franse Revolutie in ons land kunnen ervaren. Ook heeft Gerrit nog meegemaakt het droogvallen van de Haarlemmermeer op 1 Juli 1852. Drie maanden later sterft hij. En circa tien jaar voor de reis is de Draisine uitgevonden. Dat is de eerste bestuurbare loopfiets. Vervoer geschiedde veelal per paard en/of trekschuit. En de fotocamera zou pas na 1837 zijn intrede gaan doen. Helaas waren er dus toen nog geen videocamera's om een reisverslag te maken.
In Engeland is de Industriële Revolutie zich ook aan het ontplooien. De eerste stoomlocomotief daar, de Rocket, dateert uit 1829, dus twee jaar na deze reis begint pas de trein te rijden.
Zijn vrouw Johanna van Dieren is misschien vanwege gezondheidsredenen niet in staat geweest om de reis mee te maken. We weten het niet. En het laat zich denken dat een dergelijke reis toch het nodige geld vergde.
Getracht is om het oorsprokelijke verslag zo goed mogelijk over te typen. Dus precies zoals George Reekers het opgeschreven heeft. Zie zijn taalgebruik!!! Bemerk de verschillen met onze huidige taal. En dat geeft zo aardig de tijd van toen weer. Als George een maat geeft in een Voet, dan is 1 Voet = 30 centimeter en een 1 duim = 2,5 centimeter.
Mogelijk is het verslag door George met de ganzenveer opgeschreven. En het is zeker een zeer regelmatig en sierlijk handschrift. Taalfouten zijn dus ook overgetypt!!!
Zie nu een fragmentje van het handschrift van George hierbij.
Het fascinerende van dit reisverslag is eigenlijk, dat een reis ooit werkelijk gemaakt door een van onze voorouders, nu zo'n 175 jaar geleden, door het lezen van dit verhaal weer tot leven komt. Een groot deel van de bezienswaardigheden die zij aanschouwd hebben, zijn nog steeds te bezichtigen.
Een kopie van het originele verslag kreeg ik op 11 April 2002 van Wim Post uit Bloemendaal te leen. Het originele verslag bevindt zich in het privé archief van de heer J.A.M. Bijvoet te Overveen (inmiddels overleden). Dit over-typewerk is gedaan door een nazaat van Gerardus Eldering en dat ben ik, Jan Eldering, geboren op 22 September 1942 te Haarlem.
Gerardus kijkt mij van zijn schilderij - hierboven - vriendelijk aan !!!
George is circa 140 jaar vóór mij geboren!!!
Nu het verslag digitaal is kan ieder, die er belangstelling voor heeft, eenvoudig een kopie er van verkrijgen. Veel leesplezier toegewenst.
Jan Eldering, Schagen
De illustraties
Het originele reisverslag kon in 1827 door George Reekers nog niet worden gelardeerd met vakantiekiekjes. De reisbeschrijving beschreef daarom niet alleen wat zij beleefden, maar vooral ook tot in detail van wat zij zagen.
Wij konden het anno 21e eeuw daarom niet nalaten om te googelen op afbeeldingen uit die tijd. Als George Reekers bijvoorbeeld schrijft dat de kapel 12 kolommen bevat, dan kun je het eigenlijk niet nalaten om op een schilderij de kolommen te tellen.
Ook is gebruik gemaakt van de op Internet gepubliceerde prachtige plattegrond van Londen uit 1868. Op deze plattegrond is elke straat en steeg in Londen uit die tijd terug te vinden.
Het internetadres van deze plattegrond is http://london1868.com/.
Leo Bijvoet, Bergschenhoek
Het reisverslag
Met het voornemen om een Reisje na London te doen, Reden wij: De Heer G. Eldering, benevens deszelfs dogters Aletta en Jansje, De Heer Anthonie Bijvoet en schrijver deezes George Johannes Reekers, op den 22 Mei 1827 in een zeer goed Char-à-bancs, van den Stalhouder G. Boer des morgens ten 9 uuren van Haarlem; allen waren wij bezield met de hoop op eene aangename en voorspoedige reis; en de dames E en ik vol van verwachting, en onder het maken van veele gissingen omtrent het schouwspel dat ons wagtte.
Met een dergelijk vervoermiddel als hierboven weergegeven moesten onze reizigers die dag dus zeg 80 kilometer afleggen. Het lijkt romantisch, maar dat was het waarschijnlijk niet. De wegen waren niet zoals ze tegenwoordig zijn.
Zo kwamen wij dan circa 6 uuren des avonds te Rotterdam; (want aan de Zwet hadden wij vertoefd om te eeten) kiezende voor ons logement, het alom bekende Klein-Schippershuis bij Donart & Hartman.
Al spoedig gingen de twee jonge Heeren er op uit om een of twee slaapplaatsen te bespreken op de Stoomboot de Koningin der Nederlanden, waarin wij nog gelukkig slaagden door de vriendelijke behulpzaamheid van den heer John Vink, de neef van den Heer Vink te Rotterdam een zeer hupsche jonge Engelsman door wien ik, schrijver dezes, zelfs van de geringste kleinigheid, die een vreemdeling in London zijnde behoort te weten, wierd onderrigt.
|
Met een soortgelijke boot als hiernaast afgebeeld werd de reis ondernomen. Deze afbeelding betreft het stoomschip Savannah, gebouwd in Amerika in 1819 en dat als eerste stoomschip de oversteek maakte naar Liverpool in 1836. |
 |
Ook wierd ik aldaar voorzien van eene allervriendelijkste recommandatie bij zijne famielje in London, als meede van een onbepaalde crediet brief, om ingeval ik geld behoefde er dan gebruik van te kunnen maken. Aldus gemunieerd gingen wij opgeruimd en vrolijk naar ons Logement.
Eind achttiende eeuw kwamen er nieuwe horeca etablissementen in Rotterdam; zo ook het logement 't Klein Schippershuis (of Het Klein Schippershuis) aan de Spaanse Kade. Dit laatste pand was in 1786 gekocht door Pieter Isaak Annokké. Hij begon daar met wat wij tegenwoordig een horecabedrijf zouden noemen. 't Klein Schippershuis werd een gerenommeerde herberg en was schilderachtig gelegen op één van de mooiste punten van de Oude Haven.
Een lezer meldde ons dat hij in het bezit is van een notariële akte uit 1817 waarin het pand door Annoké werd verkocht aan Dornart & Hartman als "gerenommeerd logement". Na het bezoek van onze familie wisselt het pand in 1844 weer van eigenaar.
De Oude Haven is ook letterlijk de oudste haven van Rotterdam en mondt direct uit in de Maas. In de 2e wereldoorlog is de omgeving compleet plat gebombardeerd. Momenteel is het een voetgangersgebied met uitsluitend horecagelegenheden.
In het museum Rotterdam bevindt zich een handgekleurde glasdia van Slepersvest met "Schippershuis". Slepersvest is/was een straatnaam in Rotterdam en lag vroeger in het verlengde van de Spaanse Kade.
Donderdag den 24 Mei
stond ik dan om zeven uuren op, en na een korten tijd boven geweest te zijn, was ik de eerste van al de passagiers die Land ontdekte, en wel de bekoorlijke kust Margàthe.
Jammer maar dat het aanhoudend hard regende, (de wind was intusschen bijna geheel gaan liggen) daardoor was de gezicht-einder vrijwat beneveld, dan, naderkomende deed zich dat land bekoorlijk voor. De grond van eene zeerzwaare krijt-aarde zijnde, is het een vreemd gezigt, zulkeeene brillante groene kouleur van gras en bomen te zien: waar tusschen de huizen, die daar over 't algemeen wit zijn en tegen de glooijing van de krijtbergen gebouwd zijn, zeer aardig aftekenen.
Alverder passeerden wij Chaerness, de plaats alwaar het schip de Waterloo gelegen had; maar alzoo wij er niet zeer digt langs voeren, kon men ons de plaats niet regt aanduiden: door een bosch van Scheepsmasten was het anders genoeg te zien dat het geen kleine Zeehaven is, en tevens eene extra veilige Ree. Tusschen deze plaats en Gràvesànd, alwaar wij nu aankomen, liggen altijd 4 linieschepen gereed, om binnen 14 dagen zeilree te kunnen zijn, zij hebben alles aan boord en zijn dus slechts op te takelen.
Gràvesànd is de plaats waar alle goederen in en uitgeklaard moeten worden; aldaar komen de commisen aanboord van de Stoomboot, zoo dat er nu niets meer afmag, (wij hadden onze tabak reeds bezorgd, in de jas en rokzakken, want die worden niet gevisiteerd.)
Gravesend in 1811
Gedurig door een mastbosch varende, naderden wij het bekoorlijke Greenwich, alwaar het Hopistaal is voor matrozen en zeesoldaten die in de Landdienst geweest zijn, en door hooge jaren, wonden of zwakte voor den dienst ongeschikt zijn geworden, en voor hunne Weduwen en Wezen, zoo de mannen in de Slag zijn gesneuveld. Vervolgens passeerden wij de Oost Indische en London Dokken: overschone inrigtingen waartoe ik nader zal schrijven: ook zagen wij het groote oorlogschip van 80 Stukken, de Chattem genaamd; als ook tot onze groote verwondering, het Schip waarmeede Captein Cook de Reis rondom de wereld gedaan heeft en expres tot een antiquiteit op eene vaste plaats blijft liggen en netjes onderhouden wordt; zijnde van de Rivierzijde door een oorlogsfregat gedekt voor beschadiging.
Niet ver van de Tower is de weg onder de Theems, alwaar wij vervolgens overheen voeren; op dat moment waren er zeker 200 menschen die er aan werkten waarschijnlijk om het water er uit te malen of pompen.
Op de dag dat het reisgezelschap over de tunnel voeren was het niet verwonderlijk dat er daar 200 menschen aan het werk waren, getuige het volgende bericht in de Leeuwarder Courant.
|
 |
De tunnelbouw startte in 1825 en was gereed in 1843. Financieel was de tunnel geen succes, waarschijnlijk vanwege het feit dat deze alleen door voetgangers gebruikt kon worden met trappenhuizen aan beide zijden van de tunnel. In 1869 werd de tunnel onderdeel van de 'Underground'. Zie: stadsplattegrond van Londen
Eindelijk dan landden wij aan het Costum houze na eene reis van 37 uuren.
Hartelijk verlangende om aan wal tezijn, lieten wij ons met een bootje van 't schip na de wal roeijen, denkende daar maar eens gaauw onze passen te doen visiteren en voort voort na het Logement: maar zacht wat!
N.B.: 'maar zacht wat' betekent hier mogelijk: 'Vergeet het maar!'.
Door onze late aankomst waren de Heeren niet meer aan de bureaux, wij hadden dus permissie om aan de deur te mogen staan wagtten tot dat er een gehaald was.
Gravure uit de 18e eeuw. Gezicht op Londen en de Theems met St. Paul's Cathedral
Onvoorstelbaar; een Thames zonder de Tower Bridge (gebouwd 1890).
Nimmer kon een onaangenamer wagttijd verzonnen worden: want alzoo het ons bekend was, dat de koffers aan boord moestten blijven om de volgende dag onderzogt te worden in onze tegenwoordigheid; hadden wij eenig goed er uit genomen, dat agterdogt kon verwekken. (principaal onze tabak): en daarmeede belast, stonden wij ons niet weinig te vervelen en waren een weinig ongerust ook want het was merkbaar aan onze zakken. Zoo zij op het idee gekomen waren om onderzoek te doen, dan had onze geheele voorraad weg geweest.
Eindelijk kwam de man, en eer dat wij toen ieder eene contrapas hadden, kon ik rekenen goed 1,5 uur gestaan te hebben.
Enfin, de heeren Vink die intusschen gekomen waren, hadden een fiàcre aangenomen, waarmeede de meisjes E en een van de Heeren Vink, naar deszelfs huis in de Circuit Minoroes gelegen, wierden gereden, Bijvoet en de ander en Vink en ik gingen te voet, zoo dat ik dadelijk gelegenheid had om op te merken.
De Tower trok het eerst mijne aandagt, als zijnde een oud kolossaal gebouw waarvan ik nader zal spreken. Aan het huis van de Heer Vink wierden wij regt gul ontvangen door zijne vrouw en dogter, beiden zeer hupsche en vriendelijke dames: vooral de laatste, de Hollandsche taal volkomen magtig zijnde beviel mij daarom 't meest; dit was ook het geval bij de meisjes van de Heer E.
Daar het nu al mooi laat geworden was en ons voorgenomen Logement Brunets-hotel an de Leicesters Squàre gelegen, een uur gaande van de Heer Vink is, besloten Bijvoet en ik, ons per as derwaarts te doen brengen.
Bij die gelegenheid kon ik weinig van de Stad zien, maar alleen trok mijne aandagt het meest, het gaslicht dat in alle, zelfs kleine winkels en straatjes met glans brandde. Aan het Hotel komende (dat vrij spoedig ging) was aldaar alles vol en met veel moeite kregen wij boven op trappen per gratie een klein kamertje alwaar wij ons bedroefd moesten behelpen: en daar wij de vorige nagt op de Stoomboot niet veel geslapen hadden zoo ging dat vrij wel.
Vrijdag den 25 Mei
vroeg opgestaan zijnde, beviel ons hutje zoo slegt dat wij spoedig resolveerden om een ander verblijf op te zoeken; en hiertoe behoefden wij niet veel moeite te doen, alzoo delogeerden wij tegen den avond, bedankenden onze gastheer voor zijne generositeit; want ik geloof dat wij daar al ons goede geldje wel zouden besteed moeten hebben bij een langer verblijf.
Het was dus in het Hotel van Castle & Falcon, in de aldersgatestreet dat wij onzen intrek namen. Hier hadden wij het zeer na ons genoegen, ten minsten slaapplaats en ontbijt waren zooals het behoord. Uit ons nieuwe verblijf gingen wij om onze koffers te halen, naar het Costumhouze. Ter dier gelegenheid hetzelfde tevens van binnen beziende, bevonden wij het een formidabel groot en sterk gebouw tezijn, met zeer ruime zalen en een groot aantal bureaux, maar allen even smerig en zwart van de steenkolen damp.
Het Custom House te Londen aan de Theems. Gravure van I. Woods (circa 1830)
In 1830 was Custom House het meest imposante gebouw in de omgeving. Nu in de 21e eeuw valt Custom House in het niet ten opzichte van de omliggende bebouwing.
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Trouwens is dit het geval met alle de huizen zonder onderscheid; want alzo er geen turf is, hoe ook genaamd, moet men wel aan den steenkolen; en dan een zoo groote sterk bebouwde stad, waarin de verbazende hoeveelheid van 1.500.000 menschen zijn en een bijna onnoemelijk getal fabrijken die veel al door stoom gedreven worden, kan het niet anders zijn of de stad moet in een gestadige damp zijn: Zelden kan men het blaauw van den Hemel heel ver zien, zelfs aan de Rivierkant is 't altijd nevelachtig. Hoe 't zij, men gewent hier aan; maar een Hollander kan zich niet aan de verregaande morsigheid gewennen; want als het regent dan zijn de straten bijna niet om te passeeren, vooral voor de vrouwen. Wel nu die gaan daar ook op ijzere klompjes, een paar duim hoog van de grond staande en van onderen voorzien van een ovaal rondijzer in de vorm van een hoefijzer.
Van het Costumhouse gingen wij na de Heer Vink, en van daar in een Dinner Room in de manier als Gräfner wat gegeten te hebbende gingen wij aan 't wandelen: lopen moet ik liever zeggen want de straten zijn hier vreeselijk lang, dus is er met wandelen geen doen aan.
Tegen 6 uuren gingen wij de famielje E een bezoek geven op hunne kamer in Fenchurch's Buildings alwaar wij tot 10 uuren gebleven zijn, makende bij het na huis gaan expres eene kleine omweg. Op deeze manier zag ik eene menigte brilliante winkels, die allen om 't mooist met gas verlicht waren. Ik oordeel mij niet bevoegd om dit alles na behoren af te schilderen: om kort te gaan verbeelde men zich eene Kalverstraat van 2 a 3 uuren gaans lang maar oneindig prachtiger en drie maal zoo breed. Men heeft hier eene bijzondere inrigting der winkels, en dat maar van eenige betekenis is, heeft van binnen en van buiten altemaal spiegelglas, het welk dan bij den avond een allerfraaijst gezicht oplevert, veel pragtiger als ik in Brussel of elders gezien heb.
Zaterdag den 26 Mei
Met deezen dag kan ik rekenen een begin gemaakt te hebben met het aanschouwen van eenige bijzonderheden in deeze uitgestrekte stad: gaarne deel ik dezelve hier meede.
No 1. De kerk van St.Paulus,
eene voormalige Roomsche Kerk, (naar het model van de St. Pieter te Rome, die in de zuiverste Grieksche Smaak en Stijl gebouwd is en de eenigste in geheel Engeland van die bouworder.
St. Pauls Cathedral in de 19e eeuw, gezien vanuit Fleetstreet =>
Dezelve is in 1675 begonnen door Christoph Wren, die zoo lang geleefd heeft tot dat hij zijn werk voltooid heeft gezien. Het is een kruiskerk, versierd met twee rijen kolommen: zij is 500 Voet lang van het oosten tot het westen; de breedte door de Vleugels 285 voet; de Grootte van de haaf, die rond is, is 107 Voet diameter; de Breedte van de middelste Vleugel waarin het Choor is, is 142 Voet: dit te samen bedraagt eene uitgestrektheid van twee morgen 16 roeden en 70 Voeten Engelsche maat.
De verdere beschrijving van dit overschone gebouw, waarbij al de kerken in Braband maar prullen zijn, beloof ik mijne vrienden van de Winter onder een pijpje bij den haard; ten dien einde heb ik mij een boekje aangeschaft.
 |
Alleen dit moet ik voorlopig aanhalen, dat er eene gaanderij is, zijnde de eerste verdieping; die men de wispeling gaanderij noemt. Deze is zo zuiver rond en glad gestreken, dat, zoo men op de helft derzelve met het hoofd tegen de muur leunende zeer zacht fluisterd, dan is het aan de andere kant even als of men zeer hard word aangesproken: dit is zeer opmerkelijk en men schrikt hier altijd van, zoo men er niet aan denkt, het is als of de stem uit de muur komt.
<= klik op de afbeelding voor een vergroting |
No 2. Het huis van de Oost Indische Kompanie
een allerfraaist gebouw van een verbazende omvang, van hardsteen, waarin fraaije zalen, en al de bureaux voor de marine dier compagnie.
Voorts vind men in dezelve, eene fraaije boekerij, en een groot aantal zeer merkwaardige oudheden, wapenen, afgodsbeelden & c.a. uit de Oost Indian afkomstig. De meest merkwaardige zijn deze: een man ligt uitgestrekt op de grond, wordende door een tijger omgebragt; door het omdraaijen van een kruk die aan de zijde is, beweegt de man zijn arm, gevende daarbij een eenigzints gillend geluid, en de tijger begint te brullen. Het is door een West Indiaan van hout gemaakt.
Een orgel zoo als de Chineezen gebruiken; bestaande uit een soort van bak, gelijkende aan eene trog zoo als de kaarsenmakers gebruiken; over de opening van boven zijn tien metalen platen van een voet lengte, houdende 6 hoofdtonen en 4 halve tonen: iedere plaat hangt boven eene orgelpijp van 2,5 Voet lengte en 3 duimen wijdte: Slaat men nu met de, expres daartoe gemaakte hamers, die met leer omwonden zijn, op de plaat en die als dan hun geluid aan de pijp meededelen, dan hoort men een aller onaangenaamst geluid dat een goed gehoor kwetst en bij niets vergeleken kan worden.
Voorts heeft men er 4 fraai gewerkte Chineesche Lamptaarns die bij de bruiloften en Godsdienstige omgangen gebruikt worden, deeze zijn zeer fraai; voorts eenige opgezette vogelen en andere zaken die ik bij ons en te Leiden in menigte en veel beter gezien heb.
No 3. De Westmunster Brug,
een allerfraaist stuk werk van Portlandschesteen en ligt over de rivier op eene plaats alwaar dezelve 1223 Voet lang is, dus is dezelve 300 Voet langer dan de London Bridge.
De Westminster Bridge geschilderd door Canaletto.
(In 1862 is de brug vervangen).
Dezelve heeft op bijde zijden een fraaije steene ballustrade, van 6 Voet en 9 duim hoog. De wijdte is 44 Voet, hebbende aan iedere kant een extra fraai voetpad van 7 Voet breed. Dezelve bestaat uit 29 bogen, allen halfcirkelvormig, de middelste is 76 Voet wijdt en de anderen staan ieder 4 Voet van elkander, zoo dat de laatste twee bogen van de dertien grootste 52 Voet wijdt is. De proportie van de brug is zoo gelijkmatig dat als iemand tegen de muur van een der schuilhoeken of nissen, (waarvan er 14 op iedere zijde staan en dienen om in te schuilen voor de regen) zagt spreekt, hij als dan in de tegenoverstaande zeer goed verstaan kan worden. Men begon dezelve in 1739 en in 1750 was dezelve af; en kostte 389.000 Lsh die door het parlement zijn uitgeschoten. De Architect daarvan was zekeren Labelye, een franschman.
No 4. de Schouwburg Drury-lane
Tot besluit van dezen dag gingen wij met de famielje E na de Schouwburg, Drury-lane genaamd: dit overschone gebouw kan onder de zaken van dien aard niet genoeg geroemd worden, zoo wel om de bouw als om de verblindende pracht waarmede zij van binnen gemaakt is. Dezelve is na de dorische order gebouwd en heeft een brillant front met vijf colommen, van die order, zijnde voorts van hardsteen gebouwd, in het jaar 1811 door B Wyast, zijnde de vorige in 1809 verbrand.
Het binnenste van 't gebouw is in 1822 geheel herbouwd & ook Nr Pete en onder directie van Mr Bearley, voorstellende een ½ cirkel, het geene om te zien en gezien te worden, in een Schouwburg allernoodzkelijkst is. In het midden is de zaal verlicht door een allercierlijkste glaze kroon met spiegels, die zeker met 100 gazlichten verlicht was: en daarenboven aan de Loges nog fraaije armblakers, alles gaz. De opening waar het scherm hangt is 43 Voet wijd en 38 Voet hoog. De bak is in diameter 53 en de hoogte van het gebouw uit de grond van de bak tot aan het verwulft is 50 Voeten.
Er zijn 3 gallerijen allen met Loges voorzien en de 1e & 2e houden ieder 29 Loges en Elf bak Loges. Het gebouw is aangelegd om 3600 personen te kunnen bevatten die allen kunnen zitten: als in de Loges 1828, in de Bak 800, in de onderste gaanderij 675 en oppergaanderij 308.
Engraving of the interior of the Theatre Royal, Drury Lane in 1842
during a performance of As You Like It (Act I. wrestling match)
Men gaf er dien avond Guij mannering, eene aardige dramatische voorstelling, met zang, getrokken uit een der werken van W Scot: waardoor ik gelegenheid had om drie extra virtuoozen te hooren, te weten twee meisjes en een man, die allen om het zeerst de hoogste bewondering verdienen en dus ook met ondubbelzinnige toejuiching konden beloond worden; trouwens die genoten zij dan ook overvloedig want de Schouwburg was stikkende vol. Het was er mij te benauwd, daarbij komt nog dat ik meer dan 4 uuren lang op de kant van een bank moest zitten, ten minsten zoo ik op 't toneel wilde zien: ik was dus in mijn schik dat het uit was.
Zondag den 27 Mei
gingen wij om half twaalf na de kerk die, in een ander gedeelte van de stad gelegen zijnde, mij als van zelf in staat stelde om alweder met verbaasdheid rond te zien, na al het trotsche en prachtige dat zich elke voetstap aanbied. Het is niet om de netheid, maar alles is kolossaal en massief en dit juist wekte mij zoo op, want ik zie gaarne die groote gebouwen.
No 5. Die kerk dus de Moorfelds kapel
is een allerfraaijst langwerpig vierkant gebouw, in de smaak van de nieuwe kerk van den aartspriester te Amstm, wel met kolommen, maar geen gaanderij; bij een aardig orgel, zong men daar de 8ste mis van Mozart (1756-1791) , waarin de soprano vooral en ook de Alt uitmuntten. En wat alles overtreft is het Altaar, nimmer heb ik een zoo mooi gezien. Het is eene marmere tombe met zes dito trappen in 2 deelen verdeeld: de onderste voor de misbedienaars en de tweede voor de Geestelijken, (want alzoo hier een bisschop is, word er dikmaals dienst gedaan met drie Heeren); 8 fraaije kolommen onderschragen een kapiteel boven het altaar dat alzoo eene nis uitmaakt. Agter deeze colommen is eene ruimte van 3 a 4 Voeten, dan volgt in plaats van de muur, het geschilderde Altaarstuk, voorstellende de kruisiging van den Heiland en de moordenaren; nu is het van agteren zoo danig verlicht dat het altijd een sasinet verbeeld; hier door komen de couleuren van het overheerlijke schilderstuk niet alleen fraai voor; maar het geheel maakt eenen eerbiedwekkenden indruk.
No 6. Hydepark en Regents Park
Van uit de kerk gingen wij, niettegenstaande de lugt niet gunstig tekende naar het vrij beroemde Hydepark en Regents Park dat aan, en nevens elkander ligt. Om dit te beschrijven heb ik wel een boek papier nodig, ik zal dus kort zijn. Een gedeelte gelijkt naar den hout, een ander naar 't Haagsche Bosch en weder na 't Park te Brussel: en het zoude mij niet verwonderen, zoo het grooter was als alle drie tesamen; voor waterwerk heeft men er zoo maar een tak van de Teems door geleid, en voorleden jaar eene nieuwe brug aangelegd voor menschen en rijtuigen, die zeker 40 Voet breed en 120 Voet lang is; de partijen worden daardoor meer verdeeld.
Alles is omgeven van een rijpad voor de rijdpaarden, zoo breed dat er wel 12 naast elkander kunnen rijden; en daar weder omheen gaat de rijweg voor de rijweg voor de rijtuigen, niet minder breed dan voor 5 naast elkander. Hier is een vaste regel omtrent het uithalen, dit geschied altijd bijdehand (een linker paard van een span. Jan Eldering) of links.
En alle deeze paden zijn afgeslooten, zoodat men altijd veilig is, en eindelijk om het geheel een rasterwerk van Ijzer. Na onze wandeling die tot 5 uur aanhield, kregen wij eetlust en daaraan voldaan hebbende gingen wij per as na huis en vroeg na bed.
Maandag den 28 Mei.
Zoo als in Holland, is ook in Londen, de maandag een bijzonder drukke dag, ofschoon het alle dagen overal razend druk is; ten minsten kwam het mij nu al vrij erg voor. Want de zondagen zijn in de City al heel stil omdat dan al de winkels gesloten zijn en alle handel klein of groot stil staat, even als bij ons op een biddag.
Met zeer veel vermaak aanschouwde ik dan het Westmunster gedeelte der Stad, waarin onder veele anderen vooral uitmunten de Regentcircus, een rond plein waarop vier breede straten uitkomen allen voorzien van overschone gebouwen, met groote spiegelruiten, en bijna allen winkels en magazijnen van de grootste en fraaijste soort. Mijne vrienden zullen mij ten goede houden dat ik niet alles punctueel opgeef, alzoo men wel 4 à 5 maanden werk zoude hebben, om te voet gaande, al het schoone dat hier voorhanden is, na behoren te zien.
<= Screenshot uit de in de inleiding genoemde stadsplattegrond van Londen.
Niet ver van dat Circus of rondeplein, is het Quadrant een vierde van een circel uitmakende: zijnde in den waren zin een wonderwerk van bouworder. De huizen in die straat zijn allen winkels van verschillenden inhoud, en zijn volgens het beloop van die straat, circelvormig gebouwd: van voren met een overdekte gaanderij rustende op 140 colommen van de Corintische order. Deeze gaanderij is zo breed dat er gemakkelijk twaalf menschen naast elkander en onder dak kunnen gaan, want de zoldering is gestucadoord: en zoo is het aan beide de zijden. Daartusschen is de gewoone rijdweg, waarop ik vijf rijtuigen naast elkander hard heb zien rijden, zonder elkander te hinderlijk te zijn; hier uit kan men eenigsints de breedte opmaken, maar het schoone gezigt dat dit oplevert is bijna ongeloofbaar.
No 8. West Munster Hall
Vandaar gingen wij naar de West Munster Hall, zijnde een gebouw, in welks zaalen de Lords en de Court of Chancereij vergaderen; beide deeze zalen zijn van de oude stijl en bevallen mijn niet. Vooral die van de Lords, is stijf en nog na de oud Engelsche manier gemaakt; veel fraaijer zijn onze eerste en tweede kamer in Brussel.
Westminster Hall is oudste gedeelte van het Westminster Palace. Het paleis (behalve Westminster Hall) werd verwoest bij een brand. Deze brand vond plaats in 1834, dus 7 jaar na de vakantiereis van onze familie!
Een nieuw paleis werd gebouwd voor het parlement (circa 1850) en omvatte tevens de bouw van de beroemde klokkentoren: de Big Ben.
No 9. Westmunster Abdey,
Dan juist omgekeerd is het met de daartegenoverliggendedie zoo oud is dat men tegenwoordig nog niet regt weet wanneer dezelve gebouwd is: men zegt ten tijde van Eduard de belijder, wiens graftombe daar nu nog te zien is; en dit is meer dan 1000 jaren geleden.
Dezelve is van de Grieksche bouw-order en de eenige van die soort in geheel Engeland. Overdadig kostbaar versierd van binnen en van buiten, en bevattende wel 200 begraafplaatsen en gedenkstenen, allen om het mooist, alsmede heerlijke schilderijen op glas.
Ik moet alweder beloven om uit het boekje aan mijne vrienden, hiervan eene omschrijving te geven om nu kort te zijn. Wij stapten aan de Westmunsterbrug in een bootje en lieten ons roeijen tot aan Somersethouse na alvorens nog onder de Waterloobrug gepasseerd te zijn.
Klik op de afbeelding voor een vergroting =>
No 10. Waterloobrug
Dezelve Waterloobrug werd na veele tegenwerpingen en verwerpingen van vroeger gemaakte plannen, eindelijk in 1811 begonnen en was den 18 Junij 1817 geheel afgemaakt. Zijnde juist op de verjaardag van de Slag van Waterloo; en in tegenwoordigheid van de Prins regent, Hertog Wellington en andere gedistingeerde personen, wierd dezelve juist op dien dag het eerst begaan. Deszelfs lengte bedraagt 1242 Voeten, voor zoo verre de brug over 't Water ligt; want alzoo de oppervlakte waterpas ligt (te rekenen van The Strànd tot aan de Waterloo Bridge road) zoo is er aan iedere zijde nog 842 Voeten, lengte die meede op bogen rust en alzoo de brug tot de verbazende lengte brengt van 2890 Voeten zijnde de breedte van de daarop zijnde rijdweg 28 Voeten en aan iedere zijde een voetpad van 7 Voeten breed. Er zijn vier tolhuizen op, na de Dorische order van Hartsteen gebouwd; en voor ieder deezes huisjes is een draaihek dat door eene machine met een wijzer correspondeerd, zoo dat men binnen altijd zien kan hoeveel menschen er gepasseerd zijn. De brug word bij de zomer dikmaals tot eene wandelplaats gebruikt want dit is zeker de mooiste brug die men zien kan, en bij den avond is het niet ongelijk aan illuminatie want er zijn 20 lamptaarns op iedere kant, hetwelk op zoo eene lengte een fraai gezigt geeft.
No 11. Somerset house
Bijzondere aandagt verdient Somerset house, alwaar wij vervolgens aankwamen. Het is door een particulier Heer doen zetten, en tot een paleis aangelegd, van binnen met een bassecour waarop een standbeeld prijkt van George III; en rondom die plaats staan colommen waarop de bovenzalen rusten, makende alzoo eene gaanderij uit. In eenige der zalen van de regter vleugel is 's Jaarlijks een tentoonstelling van Schilderijen, die wij dan nu ook gezien hebben; egter de tentoonstelling die in 1825 te Haarlem heeft plaats gehad overtreft dit ver. Tegenwoordig behoort dit paleis aan Lord Sommerset. Mevrouw Vink ons ten eten verzocht hebbende, eischte de wellevendheid dat wij daar gingen en hebben ons alzoo benevens de famielje E uitnemend geamuseerd.
No. 12. Catharina Dok
Na de maaltijd deeden wij nog een kleine wandeling, in gezelschap van de twee jongste Heeren Vink; deeze had principaal ten doel de bezichtiging van het nieuwe Catharina Dok waaraan wel 200 menschen arbeidden.
Dit dok moet dienen om het groote London dok in geval van onvoorziene reparatie te vervangen. Maar na mijn idee is het London Dok veel te klein, na rato van het enorme getal schepen die hier altijd zijn en komen; want de stad zelve bezit 1700 scheepen & die welke niet gebruikt worden moeten daar altijd in liggen ter veilige bewaring: en dan rekent men dat er alle jaaren PM 15.000 schepen van allerlei aard de Teems op en afvaren: o wel eene ontzettende massa.
Daarbij heb ik eene nieuwe machine gezien om de palen in de grond te krijgen; bij gelegenheid zal ik daarvan eene omschrijving doen aan mijne vrienden. Onder vriendelijk discours, afgewisseld door het gezang der Dames, eindigden wij deezen dag recht vrolijk.
Dinsdag den 29 Mei
Hierna wordt in het reisverslag besproken de London Bridge. Deze stenen brug zag er in de 18e eeuw uit zoals hiernaast weergegeven. In 1750 werd de bebouwing op de brug verwijderd om een breder wgdek te krijgen.
In 1824 werd begonnen met de bouw van een nieuwe brug 30 meter stroomopwaarts. Dus tijdens het bezoek van onze familie aan Londen waren de werkzaamheden dus in volle gang.
No 13. De oude London brug
De Heer B op heden veele zaken te doen hebbende, deed ik alleen een kleine wandeling, na de oude London brug en bevond aan de overblijfsels te zien, dat deeze meede zeer fraai moet geweest zijn en alweder even kolossaal.
No 14. De nieuwe London brug
Men is druk bezig met het bouwen van een nieuwe brug: die wordt een weinig verder de rivier op gemaakt, en moet de oude London brug vervangen: want omdat deeze de eerste brug is die over de rivier is gelegd en dat over dezelve als midden in de City liggende, de meeste passage is, heeft die alzoo het meeste te lijden: dit heeft dan ook eene gedeetelijke instorting ten gevolge gehad; dat is zoo goed mogelijk hersteld geworden en maakt alzoo de bespoediging der nieuwe, hoogst noodzakelijk. Trouwens men werkt er ook met ijver aan, en het is een werk van het uiterste belang: ofschoon het toen geweldig regende heb ik het geheele nieuwe werk in optima forma gezien (dit heeft mij maar 1 sixp gekost).
Links de nieuwe London Bridge in aanbouw; rechts de oude brug
Mogelijk heeft de schrijver van dit reisverslag naast de tekenaar gestaan.
No 15. Moument
In de straat alwaar de kerk van St. Margaretha staat en die vervolgens na de London brug leidt staat een monument, voorstellende eene colom op een voetstuk stande, waarboven op een groote ronde bal ligt. Dit monument is opgericht op order van het Parlement, ter gedachtenisse van de felle brand, die in 1661 bijna de geheele stad, ( die toen uit meest houten huizen bestond) verwoestte. Na de herbouwing der stad, die onder de regeering van Karel 2 geschiedde wierd dit monument 1671 opgerigt ingevolge het plan van Sir Wren, en is waarschijnlijk een der fraaiste modernen van die Eeuw. Men arbeidde er zes jaren aan en het is na de Dorische order gebouwd: hebbende de colom eene hoogte van 202 Voeten en 15 Voet 3 duim diameter; en de Pedestal is 40 Voet hoog en 28 Voet diameter.
Er is eene zoogenaamde wenteltrap in, van 345 treden ieder 20,5 duim breed en 6 duim hoog, deeze is van Portlandsche steen gemaakt. Van daar ging ik na de famielje E en mijn vriend Antonij opgewagt hebbende met ze en de meisjes na den Tower.
No 16. Tower
Dit gebouw van te veel belang en te grooten omvang zijnde kan ik de beschrijving daarvan maar gedeeltelijk doen: Vlugtig beschouwd is dezelve aldus.
Vooreerst gelijkt het naar een klijn digt bebouwd dorp, omgeven van een steenen wal, van zeker 30 Voet hoog en ligt rondom in het water alzoo het tot eene vesting is ingerigt, het is dus voor de gevangenen onmogelijk om te ontsnappen: ook is het in de ruimte voorzien van sterke wagttorens en ferme batterijen.
Een kleine kamer of cel bevat alle de kostbaarheden, aan de kroon behorende en veelal gebruikt wordende bij de kroning van een koning en daarbij plaatshebbende ceremonien. Als de kronen van de koning en de koningin, de scepter & Zss: onder anderen ook de wandelstok van Karel de 2de, die 1000 Jaren oud en van massief goud: dezelve is ongeveer 3 ½ Voetlang. Deeze kamer bevat een schat van belang; onder anderen ook een ametist aan de kroon der Koningin die 1200 Lsh waard is. Ook vindt men er een wapenzaal, waarin de nodige wapenen voor 160.000 man zoo te Voet als te Paard van allerlei soort (deeze kunnen dadelijk gebruikt worden): daaronder is het kruidmagazijn alwaar meer dan 1000 kisten met patronen gereed staan, voor geweren, karabijnen en pistolen. Nog was er boven de eerste zaal, eene magazijn waarin nog voor 40.000 man wapenen voorhanden zijn: deeze zijn wel allen bruikbaar maar niet zo dadelijk gereed.
Dan nog heeft men eene zaal met alle mogelijke oude spaansche, ja zelfs nog veele Romeinsche Wapenen; onder anderen vindt men er ook de bijl waarmeede Anna Boulona is onthoofd geworden. Aan het hoofd dezer zaal staat het Standbeeld van Koningin Elisabeth van was gemaakt, benevens haar Paard, in de houding om haar troupen te inspecteren; alles prachtig versierd en in volle costuum. Ook heeft men er eene zaal, waar alle de regeerders van Engeland te paard gezeten zijn voorgesteld, en gekleed in volle wapenrusting volgens die tijd waarin zij geregeerd hebben: dit is zeer interessant om te zien en verplaatst ons geheel in de Riddertijden. Ook hiervan heb ik een boekje gekogt.
Benefitvoorstelling in Drury Lane
Alweder eene vriendelijke uitnodiging aangenomen van de Heer Mason; een begunstiger van de Heer B & E en de vriendelijkste man die ik immer gezien heb: heden avond een benefit gegeven wordende, in de Schouwburg Drurij-lane, de voornaamste in London, ter eere van een der eerste acteurs, de Heer Breham, had de Heer Mason, volgens zijn jaarlijksche gewoonte, eene Loge afgehuurd, en daarheen reden wij, ik geloof 19 in getal. Ik moet dit veronderstellen om dat ik ze allen niet kende; minder waren er zeker niet. Opnieuw had ik nu gelegenheid om de zaal in al deszelfs pracht en grootheid te zien, alles was stik vol, de menschen verdrongen elkander: ook de toneelisten moet ik behoorlijk lof toezwaaijen zij speelden en zongen dien avond uitmuntend: vooral bovengemelde Heer, en zeker Miss Lore, een fraai meisje met een stemmetje als glas. Bij deeze Schouwburg behoort te worden opgemerkt, dat er eene zoo brillante Koffijkamer is, dat men er zich geen idee van kan maken. Zeker 20 Voet hoog zijnde bevat dezelve eene brillante colonade en is overigens met schoone draperien versierd: en van onderen tot boven met spiegels. Alhier is de vergaaderplaats van de fraaije dames; en het is daar of uit de aldaar gemaakte kennis dat men met ledige zakken en een berooid hoofd kan na huis marcheren. Na de dames van ons gezelschap een behoorlijk convooi gegeven te hebben gingen wij na huis na bed.
Woensdag den 30 Mei
No 17. St. James Park
Eene wandeling gedaan door Temple Bar naar St. James Park, en aldaar het Paleis des Konings gezien, zijnde een oud onaanzienlijk gebouw; alleen merkwaardig om deszelfs oudheid. Het wierd in 1695 gebouwd.
No 18. Temple Bar.
staat tusschen twee straten; genaamd Fleetstreet en Strand. Hier is het einde van de Citij of oudestad. Dit gebouw is opgerigt in 1670, en het is het eenigste van de oudestads gebouwen waaraan geene verandering is geschied. Het is geheel van Portlandsche Steen die graauw geverfd is en na de Corintische order. Bestaande in een groote en aan iedere Kant een kleine boog. Waarboven 2 nissen zijn; aan de oostzijde met de standbeelden van Koningin Elisabeth en van Koning James I; en aan de westzijde die van Karel I & II, in Romeinsche Kleding. Van ouds wierden hier tentoongesteld en bewaard, de hoofden dergene die om hoogverraad onthoofd waren. Hier ontvangt de Lord majoor de koninklijke famielje bij hunne intrede in de Stad, bij buitengewone gelegenheden. Een oud regt, vordert van ZM dat hij, alvorens in de City te komen, aan die tempel moet aankloppen, waarna hem dan door de Lord Majoor, het zwaard van commando word overhandigd.
No 19. Alien office
Vandaar gingen wij naar het Alien Office, maar alzoo het nog te vroeg was om onze brieven die wij in plaats onzer gewone passen gekregen hadden af te geven, konden wij juist in die tijd het nieuwe Koningspaleis bezien. / waaraan men druk bezig is met bouwen / Een fraai gebouw van de Eerste Rang, zoo wel in schoonheid als in grootte. Het onderste gedeelte is na de Dorische en het bovenste naar de Corintische order gebouwd, en met twee vleugels. De statie-vertrekken zijn aan de Westkant en kenbaar aan de gaanderij. Ter dier gelegenheid zagen wij met een ½ Regiment van de Guarde Paradeeren; zij hadden mooije doch eenvoudige muzijk. Morgen wordt er eene wedloop gehouden te Epsom: maar men vraagt 20 Lsh of f 240:= Holl:
No 20. Coburg Theater
Heden avond na het Coburg Theater, in Waterloo bridgeroad: dit is het geringste theater in Londen, maar doch wel veel mooijer als de fransche Comedie in Amsterdam: en wat de decoratien en toneel veranderingen aangaat, deeze zijn in deeze Schouwburg dat dan nu de minste is, nog van veel meer belang dan aan de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam.
Trouwens men legt er zich ook geheel op toe. Men begon er aan te bouwen in 1816, en in 1818 werd het eerste stuk er in gespeeld.
<