Veel gegevens over het werk van deze architect zijn bewaard gebleven in het stadsarchief van Amsterdam en gebruikt voor dit artikel.
|
De foto is afkomstig uit het boek over de parkkerk bij het Vondelpark in Amsterdam. Wie van de familie kan ons helpen aan betere foto's van Yme?. Er zal toch nog wel een familiealbum bewaard zijn gebleven waar grootvader Yme in is opgenomen?. Graag bericht hierover aan info@bijvoet.org . |
Foto van Yme Bijvoets met handtekening als opgenomen op zijn abonnementskaart voor de internationale tentoonstelling in 1883 op de museumterreinen te Amsterdam.In 2004 eerste gegevens voor dit artikel ontvangen van Peter Bijvoets. In 2010 aangevuld met gegevens uit het digitale archief in Amsterdam. In 2012 een bijdrage ontvangen van Fred van Kooij die onderzoek deed naar panden in Nieuwer-Amstel.
Vele bouwtekeningen van zijn werk in Amsterdam zijn bewaard gebleven en gearchiveerd in het stadsarchief van Amsterdam. Zo zijn er 334 bouwtekeningen opgenomen in de beeldbank.
Bouwtekeningen van Yme Bijvoets
Adres van het stadsarchief van Amsterdam: http://stadsarchief.amsterdam.nl/
Via duidelijke hyperlinks kan men een inleiding vinden over Yme Bijvoets, voor de geinteresseerden zijn vele scans beschikbaar van tekeningen van door hem gerealiseerde gebouwen in Amsterdam.
De inleiding op deze website over architect Yme Bijvoets luidt als volgt:
IJme Gerardus Bijvoets (1837-1901), werd geboren in Wymbritseradeel als zoon van de schilder en glazenmaker Gerardus Adrianus Bijvoets en Dieuwke Ymes Pietersma. In 1901 is hij in Haarlem overleden.
In 1866 heeft hij zich in Amsterdam gevestigd als bouwkundige en legde hij er de grondslag voor een oeuvre zowel in Amsterdam als daarbuiten. Van 1866 tot 1875 bestonden zijn opdrachten voornamelijk uit verbouwingen van woon- en winkelpanden, na 1875 kreeg hij ook opdrachten voor nieuwbouw. Zijn oeuvre is zeer gevarieerd van karakter en omvat zowel woonhuizen, als theaters, fabrieken en kerken.
In Amsterdam werden naar zijn ontwerp zowel arbeiderswoningen als herenhuizen en villa's gebouwd. Genoemd kunnen worden arbeiderswoningen aan de Mauritskade (1873), herenhuizen in de Sarphatistraat en op de Stadhouderskade (1877), de Leidsekade, het Rokin en de Spinozastraat. Villa's bouwde hij in het aan Amsterdam grenzende deel van Nieuwer Amstel.
Boekhandelaar en ontwikkelaar H.G. Koster gaf hem opdracht voor de bouw van een villa op de hoek van de Gerard Brandstraat en het Vondelpark (zie het artikel hierna). Van zijn andere projecten in Amsterdam kunnen genoemd worden de Passage Central (gebouw 'Mercurius') tussen de Prins Hendrikkade en de Nieuwendijk. Belangrijk was zijn inbreng in het uiterlijk van de De Ruyterkade als antwoord op de in 1882 door het gemeentebestuur uitgeloofde premies voor de mooiste panden aan de nieuwe De Ruyterkade. Van deze panden resteert thans, na de afbraak ten behoeve van de uitbreidingen van het Centraal Station aldaar, alleen het hoekpand De Ruyterkade-Oostertoegang, gebouw 'De Zeilvaart'.
Voor het bisdom Haarlem ontwierp hij de rooms-katholieke kerkgebouwen van De Cocksdorp (H. Francisca Romana, 1877), Westbeemster (St. Johannes Onthoofding, 1879), Noorden en Nederhorst den Berg (H.Maria Hemelvaart, 1888-1889). Voor deze kerken koos Bijvoets de neogotische vormentaal, zijn woonhuizen hebben sobere gevels, nog geheel in de lijn van de traditionele Amsterdamse lijstgevel. Een meer eclectische inspiratie kwam tot uiting in een geveltype met gepleisterde en witgeschilderde omlijstingen van de vensters. Zijn grote projecten, zoals de 'Passage Central' (1884), de Villa Schreuder te Nieuwer-Amstel (1868) en café 'De Zeilvaart' (1884) werden vormgegeven in de typisch 19de eeuwse Hollandse Renaissance, met het accent op een schilderachtig contrast tussen rode baksteen en wit (geschilderde) gepleisterde ornamentiek in banden, strekken gevelbeëindigingen enz.
Het archief:
Op 17 en 18 oktober 1916 werd bij het veilinghuis Bom een grote verzameling tekeningen, prenten en foto's uit de collectie Veldhuizen geveild. Daaronder bevonden zich ook een groot aantal ontwerptekeningen van Bijvoets (nr. 185).
Behalve enkele ontwerptekeningen gaat het in dit archief vooral om bestekken en andere geschreven informatie van door Bijvoets gerealiseerde projecten.
In totaal telt het archief/collectie Bijvoets 250 projecten, verdeeld over het archief en de tekeningencollecties. In het archief bevinden zich 116 dossiers die betrekking hebben op bouwprojecten in Amsterdam en daarbuiten. De aan deze projecten gekoppelde tekeningen zijn beschreven in de inventaris van het archief en in de Algemene collectie bouwtekeningen (10056) en in de Atlas Kok (10095). Hiertussen bevinden zich veelal fraaie, in kleur uitgewerkte presentatietekeningen. Het archief heeft een lengte van 1 meter.
De straat van H.G. Koster en Yme Bijvoets
In een uitgave van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel Amsterdam N.V. is in januari 2007 Nieuwsbrief nr. 64 uitgegeven over de historie van de Parkkerk bij het Vondelpark in Amsterdam. De kerk is vooral interessant omdat in deze kerk geschiedenis is geschreven over de Hervormde en Gereformeerde kerken. De Parkkerk is gebouwd in 1916 en daarvoor moest een villa worden gesloopt die ontworpen was door Yme Bijvoets. Let wel; de Parkkerk zelf is dus niet ontworpen door Yme Bijvoets.
De villa ontworpen door Yme Bijvoets was gebouwd in 1880 in opdracht van H.G. Koster die in deze straat meerdere huizen had laten bouwen. Fred van Kooij attendeerde ons op een artikel van zijn hand in deze nieuwsbrief, toepasselijk getiteld: "De straat van H.G. Koster en Yme Bijvoets"
Deze mooie villa werd gebouwd in 1880 aan een toen landelijk pad van de Overtoom naar het Vondelpark. Het Vondelpark was al in 1865 geopend voor het publiek. Het landelijke pad moest door de opdrachtgever ook worden bestraat en heette daarom uiteraard de H.G. Kosterstraat nr.1. Later is deze straat omgedoopt naar Gerard Brandtstraat.
Geheel links op het kaartje de villa en rechts het Rijksmuseum. De villa stond aan de rand van het Vondelpark aan het eind van de doodlopende Gerard Brandtstraat. In 1916 werd de villa gesloopt om plaats te maken voor de Parkkerk (deze kerk is dus niet ontworpen door Yme Bijvoets).
Met dank aan Fred Kooij is zijn artikel in zijn geheel opgenomen op onze website.
De straat van H.G. Koster en Yme Bijvoets
Grootse plannen in Nederhorst Den Berg
Op Internet werd een zeer uitgebreid artikel gevonden over de parochie OLV Hemelvaart van Nederhorst Den Berg, een plaatsje in de Vechtstreek. In dit artikel een uittreksel waarin de aktiviteiten van Y.Bijvoets ter sprake komen.
Het volledige artikel is te vinden op de website: www.kanparochies.nl .
Op deze website kan de parochiekerk O.L.V. Hemelvaart in Nederhorst Den Berg als link aangeklikt worden. Daarna aan de linkerzijde de link Geschiedenis aanklikken.
In 1871 werd Paulus Vismans pastoor van de parochie van H. Maria Hemelvaart in Nederhorst Den Berg (een dorp in de Vechtstreek). Bij de eerste aanblik zal hij beseft hebben, dat er in Den Berg vroeg of laat een nieuwe kerk zou moeten verrijzen.
Op een zondag in 1876 begon het bevroren plafond boven het altaar tijdens de H. Mis te ontdooien. Het druppelde overal en de pastoor moest zijn uiterste best doen om te voorkomen dat er een druppel vocht in de kelk of op de hosties zou vallen. Het was duidelijk: zo kon het niet langer. Voortvarend ging hij aan de slag om gelden bijeen te krijgen. Belangrijk was de oprichting van de Processie Broederschap van O.L.V. van het H. Hart in 1880. Naast de verering van Maria was een van de doelstellingen geld bijeen te krijgen voor de bouw van een parochiekerk in Nederhorst den Berg. In 1878 had Mgr. Snickers "het boeltje"afgekeurd en Vismans de opdracht gegeven daarin verandering te brengen. De pastoor wilde niets anders, maar de pas opgerichte R.K. Bewaar-, Naay- en Breischool zorgde al voor de nodige geldelijke problemen. Toch werd in 1881 door het kerkbestuur besloten tot het bouwen van een nieuwe kerk. In 1885 begonnen de plannen vastere vormen aan te nemen. Een jaar later kon van de heer van Blarcum uit Ankeveen een stuk grond gekocht worden aan de weg naar de Hinderdam en aan de Reevaart, in de bewoordingen van de pastoor "het schoonst gelegen stukje grond". Deken Graaff van Ouderkerk aan de Amstel zag aanvankelijk nogal wat bezwaren, maar nadat hij het terrein bekeken had, bracht hij een positief advies uit bij het bisdom en op 10 juli 1886 kwam de toestemming tot aankoop binnen. In 1888 was het zover.
Architect Y. Bijvoets Gzn uit Amsterdam, een leerling van P.J.H. Cuijpers, kreeg de opdracht tot de bouw van de nieuwe Mariakerk. Voor de parochie had hij al enige kleinere opdrachten uitgevoerd. Hij ontwierp "een solide dorpskerk, zonder ornamenten, maar schoon in lijnen en een pastorie, solide maar eenvoudig, zoals dat voor een dorp past", een neogotische driebeukige kruisbasiliek met een toren en een ruime pastorie. Om de kerk goed uit te laten komen in de omgeving werd een verhoging opgeworpen. Voor ruim ƒ 65.000,- kon het werk geklaard worden. Pastoor Vismans was erg optimistisch over de financieringsmogelijkheden. De Kerklening tegen 4 % zou ƒ60.000,- opbrengen, terwijl hij verder overtuigd was van de blijvende steun van de Processie Broederschap. De vicaris van het bisdom maakte zich. met de deken, ernstig zorgen over de wissel, die voor de toekomst op de parochie werd getrokken. Hij vroeg zelfs of de plannen niet enige tijd uitgesteld worden. Pastoor Vismans wist de vicaris te overtuigen van de soliditeit van zijn plannen en op 23 april 1888 kwam de bisschoppelijke machtiging binnen.
Van vele kanten kreeg pastoor Vismans giften en bijdragen voor het interieur van de nieuwe kerk, met name van leden van de Processie Broederschap van elders, die de "Nova Creatura" als Broederschapskerk beschouwden. Zo kon het mooie Mariabeeld een waardige plaats krijgen op een nieuw Maria-altaar (1902) en kreeg de kerkschilder Kees Dunselman de opdracht tot het vervaardigen van de Kruiswegstaties (1908).
Ook de gebrandschilderde ramen naar ontwerp (1889) van Yme Bijvoets konden dankzij donaties aangebracht worden. In 1906 kon een Maarschalkerweerdorgel geïnstalleerd worden. Het eenvoudige hoofdaltaar kon in 1911 vervangen worden.
Bovenstaande foto is in 2006 ontvangen van Rob Stalenhoef. Zie ook zijn bijdrage hierna over het ontwerp voor de ciborie door Yme Bijvoets.
In het Gastenboek schreef Tom Bijvoet (Canada) op 2-9-2004:
Toevallig heb ik het boek "De Geschiedenis van Nederhorst den Berg" van J.Krol (1949) op de plank staan. Het voegt niet veel toe, maar op bladzijde 125 staat: "In 1887 werd de bouw van de nieuwe kerk opgedragen aan de architect Bijvoetsz (sic) te Amsterdam, die als solied bouwkundige bekend stond en reeds 3 kerken gebouwd had." We gaan natuurlijk wel op zoek naar die andere drie kerken.
Het desbetreffende boek is van J.Krol, Secretaris Ontvanger der Gemeente Nederhorst den Berg, en heeft als titel De Geschiedenis van Nederhorst den Berg 1949. Het boek verscheen bij uitgeverij N. Samsom n.v. te Alphen aan den Rijn (262 Blz.).
De ciborie van pastoor Vismans
In 2006 hadden we contact met Rob Stalenhoef. Rob ontdekte in de kluis van de kerk Maria-Hemelvaart te Nederhorst den Berg een prachtig mooie ciborie en wilde deze meer bekendheid geven. Bij de studie over deze ciborie concludeerde Rob dat de ciborie een ontwerp was van onze Yme Bijvoets. De ciborie stamt uit 1884 en toont ondermeer een afbeelding van de Heilige Gerardus. De vader van Yme Bijvoets stierf in 1884 en heette Gerardus.
Om meer bekendheid te geven aan deze ciborie heeft Rob een boekje uitgegeven over deze ciborie met een uitgebreide beschrijving van alle detailafbeeldingen op deze mooie ciborie. Het boekje telt 16 bladzijden met vele foto's, waarvan een 4-tal bladzijden hieronder zijn weergegeven.
Het boekje is (na Hemelvaartsdag 2006) te verkrijgen bij het secretariaat van de parochie, Dammerweg 6 te Nederhorst den Berg. De kosten zullen circa 10 euro bedragen. Het betreft een beperkte oplage, dus wees er snel bij.
Dodenlantaarn
Jan Baar schreef in zijn boek “Nu gij bouwt niet uit weelde” op pagina 141het volgende over de dodenlantaarn.
Het kerkhof omstreeks 1910 => Tussen het kruis en de dodenlantaarnhet praalgraf van pastoor Vismans. De dodenlantaarn werd in 1937 afgebroken. Het praagraf verdween in de jaren tachtig. |
 |
Wat was de bedoeling van de kerkhoflantaarn?
Wel, bij roomse zaken en gebruiken moet je erop bedacht zijn dat er een achterliggende symboliek aan ten grondslag ligt. Katholieken bidden vaak aan het eind van een gebed: Heer geef de overledenen de eeuwige rust en het eeuwige licht verlichte hen, dat zij rusten in vrede. Ook in uitvaartliturgie speelt deze gedachte een grote rol. De uitvaartmis begint met het gezang: Requiem aeternam dona eis Domine et lux perpetua luceat eis - Heer geef hen de eeuwige rust en het eeuwig Licht verlichte hen...
Bij het uitdragen van overledene uit kerk klinkt de indrukwekkende afscheidszang “Naar het paradijs begeleiden U de engelen........Zij ontvangen U in de heilige stad Jeruzalem”. Over dit “Hemels Jeruzalem” schrijft de evangelist Johannes in het laatste hoofdstuk van het laatste bijbelboek Apocalyps: “Daar is geen zon van node, want God zelf is haar licht”.
Aan de idee van de kerkhoflantaarn liggen deze beschouwingen over het Eeuwig Licht ten grondslag. Een troostrijke gedachte.
Juni 2016, Rob Stalenhoef
Pand "De Zeevaart" te Amsterdam
Op een website over Rijksmonumenten te Amsterdam werd door Peter Bijvoets een beschrijving gevonden van het pand "De zeevaart" achter het Centraal Station als ontworpen door Y. Bijvoets.
Het adres van deze website is: www.bma.amsterdam.nl/adam/nl/msp/zeevaart.html
Het op de hoek van de Oostertoegang en de De Ruijterkade 105-106 gelegen pand De Zeevaart werd gebouwd naar een ontwerp van architect Y. Bijvoets Gzn. uit 1884.
In het gebouw waren oorspronkelijk een ijskelder en een remise met werkplaats ondergebracht, terwijl op de verdiepingen woningen waren gesitueerd. Het pand is opgetrokken in een rijke neorenaissance-stijl. De over de verdiepingen doorlopende hoekerker is boven de begane grond voorzien van sierconsoles met daarboven een reliëf met kinderfiguren. Het rijk gedecoreerde fries onder de gootlijst bevat consoles en rolwerkcartouches.
In 1924 werd het pand in opdracht van de Scheepvaart en Steenkolen Mij. veranderd in een kantoorgebouw met twee woningen voor conciërges. De begane grond heeft in de loop van de tijd gefunctioneerd als garage, reisbureau en tot 1994 als café-restaurant De Zeilvaart. Het pand behoort tot de 200 nieuwe rijksmonumenten. Het bijbehorende gedeelte op nr. 104 werd in 1994 gesloopt ten behoeve van de uitbreiding van het sporennet van het Centraal Station.
Historisch Kadaster Alkmaar
Het Historisch Kadaster Alkmaar is ons goed bekend. We hebben in dat archief vele wetenswaardigheden kunnen vinden over onze familie. Zie ondermeer het artikel: Alkmaarse families in de 17e eeuw.
In het archief kan men in het zoekmenu "Bijvoets" intypen. Dan komt een Y. Bijvoets tevoorschijn. De volgende tekst komt daarbij tevoorschijn:
bron: C.W.Bruinvis, De Bank van Leening, p.17-21
In plaats van de oude Stadsbank van Leening aan de Lombardsteeg te verbouwen werd dat gebouw in 1842 voor afbraak verkocht. De raad besloot toen de kostschool van Gersen geschikt te maken als Bank, en de kostschool te verhuizen naar het Moeriaanshoofd. Het werk werd aangenomen door S. Haarmans voor f2650. Directeur was reeds sinds 1835 Frans Swart (+1853.01.24), z.v. ds Volkert Swart (remonstr. pred., +1835) op een jaarwedde van f800 (later f1400?). Assistenten: W. Hoek (sinds 1841, f208, 1844 f350 -> f400) en B. Preyer (1843 f350). In mei 1853 werd Jacobus Pasman (1804-1874.02.16) benoemd tot directeur (na waarneming door de weduwe Swart en voormalig eerste klerk J.A.M.W. le Sage ten Broek. Na Pasmans overlijden werd J.B. Reekers Cz als waarnemend directeur en bewoner van het pand door B&W belast met de liquidatie. Op 1875.11.23 werd het gebouw verkocht aan Y. Bijvoets Cz, architect en makelaar te Amsterdam voor f9505 en f150 voor overname van de stellingen. BLOK32-o
Archief van Architectenbureau Y. Bijvoets Gzn
Dit archief is aanwezig in het gemeentearchief Amsterdam.
Het oeuvre van de architect Yme Gerardus Bijvoets (1837-1901) omvat woonhuizen voor particuliere opdrachtgevers, zowel etagewoningen als herenhuizen en villa's in Amsterdam en daarbuiten. Bijvoets heeft ook theaters, fabrieken en kerken ontworpen. Hij bouwde 104 arbeiderswoningen aan de Mauritskade (1873), woonhuizen in de Sarphatistraat en op de Stadhouderskade (1877), de 'Passage Central' (1884) tussen de Nieuwendijk en de Prins Hendrikkade, de Villa Schreuder te Nieuwer-Amstel en de pastorie voor de Sint-Augustinuskerk op het Rusland (1890).
Behalve enkele ontwerptekeningen gaat het in dit archief vooral om bestekken en andere geschreven informatie van door Bijvoets gerealiseerde projecten. Tekeningen van hem vindt men in de Algemene collectie bouwtekeningen en enkele in de Atlas Kok (arch.nr. 10095). Het zijn veelal fraaie, in kleur uitgewerkte presentatietekeningen.
In de voortreffelijke beeldbank van het gemeentearchief Amsterdam zijn een aantal ontwerpschetsen en foto's van zijn werk te vinden. Een van die ontwerpschetsen drukken we hierbij af.
Het is een Ontwerptekening met aanzicht van de voorgevel voor de bouw van een uit twee haakse vleugels bestaand winkelpand met behoud van het bestaande gedeelte aan de Pijlsteeg. Wie zoekt op Bijvoet (kennelijk is hier de s weggevallen in de beschrijving) treft een mooie foto aan van een door Yme ontworpen wintertuin.
Meer informatie over de Bijvoetsen in Amsterdam is te vinden in de zogenaamde gezinskaarten, die middels een database op de site eenvoudig te doorzoeken zijn. Vanaf 1850 is in Amsterdam de gehele bevolking geregistreerd. In het Bevolkingsregister is van iedereen die in Amsterdam woont genoteerd: naam, geboortedatum, woonadres, plaats in het gezinsverband, en eventueel beroep, godsdienst, verhuizingen of overlijdensdatum. In de periode 1893-1939 zijn deze gegevens vastgelegd op Gezinskaarten. Het hele bestand gezinskaarten, in totaal zo'n 300.000 stuks, is bij de aanslag op het bevolkingsregister in de tweede wereldoorlog verloren gegaan. Gelukkig was het bestand voor die tijd verfilmd. Die films zijn nu gedigitaliseerd. In die digitale database kunt u nu zoeken op naam. U kunt zoeken op achternamen van gezinshoofden. Op namen van de overige leden van een gezin kan hier niet gezocht worden. Op de studiezalen van het Gemeentearchief kan dat wel in een microfichebestand. Wij troffen de volgende Bijvoetsen aan in het bestand;
G.A.J. Bijvoets 22-5-1895, G.A.J. Bijvoets ?-?-?, J. Bijvoets 22-5-1879, J. Bijvoets 6-8-1859, J. Bijvoets 5-8-1896, P.B. Bijvoets 8-3-1909, R.B. Bijvoets 9-11-1873, S. Bijvoets 1-9-1902, S.A. Bijvoets 31-12-1886.
Door Tom Bijvoet werd hier aan toegevoegd:
Uit: http://gemeentearchief.amsterdam.nl/archieven/overzicht_en_inventarissen/overzicht/a553164.html
Het oeuvre van de architect Yme Gerardus Bijvoets (1837-1901) omvat woonhuizen voor particuliere opdrachtgevers, zowel etagewoningen als herenhuizen en villa's in Amsterdam en daarbuiten. Bijvoets heeft ook theaters, fabrieken en kerken ontworpen. Hij bouwde 104 arbeiderswoningen aan de Mauritskade (1873), woonhuizen in de Sarphatistraat en op de Stadhouderskade (1877), de 'Passage Central' (1884) tussen de Nieuwendijk en de Prins Hendrikkade, de Villa Schreuder te Nieuwer-Amstel en de pastorie voor de Sint-Augustinuskerk op het Rusland (1890).
Voor €3 schijnt er een duitstalige biografie van IJme te verkrijgen te zijn: "Detailed biography available from Allgemeines Künstlerlexikon AKL Available (fee: 3 €) from GENIOS Information Services"
www.archinform.net/arch/25327.htm?ID=a9dVJp3gKB173zBL
Natuurstenen gevels uit de late negentiende eeuw
Publicatie door Wilfred van Leeuwen in Binnenstad nr. 238, februari 2010
Ons globale beeld van debouwwijzein de late negentiende eeuw in Amsterdam wordt gedomineerd door bakstenen gevels, doorregen met speklagen van natuursteen of pleisterwerk. De meeste zijn losjes geïnspireerd op de Nederlandse renaissance uit de periode 1560-1630 .
Met excuses aan Wilfred van Leeuwen is uit het artikel alleen overgenomen het gedeelte over Yme Bijvoets
Klik hier om het gehele artikel te lezen.
.............. Een aparte plaats in het natuursteengenre wordt ingenomen door het gebouw ‘Peking’ van de theehandel Otto Roelofs, Spuistraat 88a. Je loopt er gemakkelijk aan voorbij in deze wat ongastvrije straat, maar het loont de moeite om er eens aandachtig naar te kijken. De decoratie is origineel en on-Hollands, enigszins in de trant van het moderne Franse eclecticisme.
Voor het ontwerp tekende Yme Bijvoets, wat verbazingwekkend mag heten voor iemand die toch als een B-architect bekend staat.
(Zie de verdediging in het volgende artikel)
Spuistraat 88a, de bouwtekening van Yme Bijvoets en een foto van het pand anno 21e eeuw
Volstrekt onbeduidend was de zeer productieve Bijvoets echter niet. Zijn bekendste werken zijn de mini-passage in gebouw Mercurius, Prins Hendrikkade 20-21, en het bedrijfshoekpand De Ruyterkade 106, lange tijd café De Zeilvaart, het laatste in een wat onbehouwen Hollandse renaissancetrant.
In zijn drukke praktijk speelde hij nogal eens leentjebuur bij meer getalenteerde collega’s. Zo wist hij, blijkens zijn nagelaten archief op het Stadsarchief, het gedrukte bestek van Gosschalks hotel-café Mille Colonnes, inmiddels gesloopt, aan het Rembrandtplein te bemachtigen voor zijn eigen werk aan het vrijwel gelijktijdig gebouwde Hotel Adrian, Kalverstraat 33 - Rokin 28, dat inderdaad op hoofdlijnen het ontwerp van Gosschalk volgt. Al te letterlijk kopiëren zou hier misschien teveel opvallen, maar dat hij ook daar zijn hand niet voor omdraaide, laat het pandje in de Spuistraat zien. Het is een vrijwel letterlijke kopie van een winkelpand in de Brusselse Rue de la Madeleine van Charles Emile Janlet. Alleen heeft Bijvoets de mezzanine of tussenverdieping – bij Janlet tussen begane grond en eerste verdieping geschoven – naar de attiekverdieping verplaatst en enkele details licht gewijzigd. De huidige begane grond is van later datum.
Het ontwerp van Janlet is gepubliceerd in het plaatwerk Maisons particulières et hôtels construites en Belgique, in het Nederlands verschenen als: Bouwkundig Album. Ontwerpen van woon-, winkel- en particuliere huizen, uitgegeven bij E. & M. Cohen in Arnhem. Deze uitgaven dateren echter hoogstwaarschijnlijk uit de jaren tachtig, Bijvoets’ pand is uit 1876. Wellicht heeft hij het ontwerp dus eerder gepubliceerd of tentoongesteld gezien. Het is ook mogelijk dat hij de gevel gekopieerd heeft in opdracht van de familie Roelofs, die zakelijke en familiebanden met Brussel onderhield. De schilder Willem Roelofs, telg uit het geslacht van theehandelaren, woonde er van 1847 tot 1887.
Hoe dan ook, we mogen deze bijzondere gevel voortaan gerust op naam zetten van Emile Janlet (1839-1919), ontwerper van het fraaie Belgische paviljoen op de Parijse Wereldtentoonstelling van 1878. Bijvoets was niet meer dan de uitvoerende architect die Janlets ontwerp aanpaste aan de specifieke omstandigheden. Ook voor Brussel is dat goed nieuws, want daar is Janlets geveltje inmiddels niet meer te bewonderen.
IJme Gerardus Bijvoets (1837-1901) - Een 'B-architect'
geschreven door Vincent van Rossem in Binnenstad 242, oktober 2010
In Binnenstad 238 (Natuurstenen gevels) kwam de architect IJme Bijvoets ter sprake. Niet in erg positieve bewoordingen. Zijn ontwerp voor Spuistraat 88a uit 1876 werd genoemd in een artikel over natuurstenen gevels. Dat bleek een geval van plagiaat te zijn. Het opmerkelijk goede ontwerp, in de trant van het moderne Franse eclecticisme, was een kopie van een winkelpand in Brussel. En Bijvoets keek wel vaker heel aandachtig naar het werk van collega’s.
Het Hotel Adrian uit 1878, Kalverstraat 33-Rokin 28, inmiddels een gemeentelijk monument, leek sterk op hotel-café Mille Colonnes aan het Rembrandtplein, ontworpen door de architect I. Gosschalk. Dit gebouw is afgebroken, net als het winkelpand in Brussel, dus Bijvoets heeft in elk geval voor de architectuurgeschiedenis nog nuttig werk gedaan door kopieën te maken van originele ontwerpen. Veel Griekse beelden kennen we immers ook alleen maar van Romeinse kopieën.
Maar wie was deze Bijvoets? In het bovengenoemde artikel wordt hij gekwalificeerd als een ‘B-architect’. ‘Volstrekt onbeduidend was de zeer productieve Bijvoets echter niet’, zo gaat de auteur verder. ‘Zijn bekendste werken zijn de mini-passage in gebouw Mercurius, Prins Hendrikkade 20-21, en het bedrijfshoekpand De Ruyterkade 106, lange tijd café De Zeilvaart, het laatste in een wat onbehouwen Hollandse renaissancetrant’. Beide ontwerpen hebben een plaats op de rijksmonumentenlijst gekregen. Bijvoets was een architect die veel bouwde en niet bijzonder origineel was. Daarom verdient hij zeker een plaats in de rubriek 1900, die immers een licht wil werpen op de vele Amsterdamse architecten die niet wereldberoemd zijn geworden.
Het gebouw Mercurius aan de Prins Hendrikkade, voltooid in 1883, is ongetwijfeld het bekendste gebouw van Bijvoets.
Helaas heeft het meest bijzondere onderdeel, de ‘Passage Central’, maar kort bestaan. Passages waren overdekte winkelstraten, in Parijs resteren er nog vele. In Den Haag kan men ook een schitterend voorbeeld bekijken, tussen de Spuistraat en het Buitenhof. De ‘Passage Central’ was een commerciële mislukking en verdween al in 1886. Ook het enorme ‘Hotel du Central’ op de verdiepingen was geen succes en werd in 1896 omgebouwd tot kantoorgebouw. Aan de Nieuwendijk is nog iets te zien van de oorspronkelijke ingang van de passage. De gevel aan de Prins Hendrikkade in rijk gedecoreerde eclectische stijl, ongetwijfeld naar een buitenlands voorbeeld, en met het beeld van Mercurius bovenin, biedt nog altijd een imposante aanblik.
Het bovengenoemde bedrijfsgebouw aan de De Ruyterkade was een betrekkelijk laat ontwerp, gebouwd in 1884, en de toen modieuze ‘Hollandse renaissancetrant’ was nieuw voor Bijvoets. Vandaar de inderdaad wat onbehouwen detaillering. Nog weer later werk, bijvoorbeeld het onopvallende ontwerp voor Kerkstraat 131, gedateerd maart 1894, laat zien dat hij zich na enige tijd toch bekwaam had aangepast aan de door Gosschalk geïntroduceerde mode.
Zijn vroegere werk laat weer een ander beeld zien. Rapenburg 101 was een van zijn eerste ontwerpen, de tekening is gedateerd 1869. Bijvoets, afkomstig uit Friesland, woonde toen drie jaar in Amsterdam. Dit woonwinkelhuis is uitgevoerd in de sobere eclectische stijl die toonaangevend was in Amsterdam gedurende de jaren zestig van de negentiende eeuw. Bijvoets kopieerde ook zijn eigen werk want Haarlemmerstraat 65 lijkt sterk op Rapenburg 101. Later, in 1880, ontwierp hij een uitbreiding voor Haarlemmerstraat 65-67 door de gevel min of meer te verdubbelen. De stijl was toen wel heel erg uit de mode. In 1873 volgde een deftig woonhuis aan de Sarphatistraat, nummer 68. En ook hier werd weer gekopieerd want Bijvoets bouwde op nummer 78 vrijwel exact dezelfde gevel. Voor deze deftige herenhuizen paste hij een rijkere eclectische stijl toe, met forse lijsten in wit pleisterwerk rond de ramen. De pui is uitgevoerd in natuursteen. Amstel 182, gebouwd in 1877, behoort ook tot dit genre. De drie-eenheid Leidsekade 78-79-80 laat zien dat er begin jaren tachtig gesproken kan worden van een definitieve keuze voor de Hollandse renaissancetrant, het ontwerp is gedateerd januari 1885. Deze woonhuizen zijn echter veel zuiniger gedetailleerd dan het gebouw aan de De Ruyterkade. Vier jaar later verrees Rokin 66, eveneens conform de regels van de nieuwe mode.
Bijvoets bouwde ook buiten de binnenstad, bijvoorbeeld villa’s in Amstelveen. Maar het meest opmerkelijke waren de drie kerken die hij ontwierp voor het Bisdom Haarlem. Deze zijn namelijk uitgevoerd in de stijl van de neogotiek. Dit was, althans voor kerkgebouwen, natuurlijk ook mode, maar het is toch opmerkelijk dat de ontwerper van eclectische en heel gangbare Amsterdamse nieuwbouw ook in staat was om iets geheel anders te bouwen. De driebeukige kruisbasiliek met een kloeke toren in Nederhorst den Berg mag toch wel een prestatie van formaat worden genoemd. Ook voor dit ontwerp zal Bijvoets aandachtig naar voorbeelden gekeken hebben, die waren ruimschoots voorhanden in Nederland, maar dan nog vereist het vakmanschap om een dergelijke kerk te bouwen. Hij ontwierp ook de gebrandschilderde ramen, en daarbij zal het hem zeker van pas zijn gekomen dat zijn vader glazenmaker was.
Er werkten in Amsterdam veel B-architecten en deze rubriek heeft inmiddels aan een aantal van hen aandacht besteed. Ook Bijvoets was een schoolvoorbeeld. Zijn collega G. van Arkel was misschien wat creatiever, zie Keizersgracht 766, maar een echte A-architect was hij zeker niet. Het werk van vader en zoons Baanders toonde evenmin veel originaliteit. Zelfs C.B. Posthumus Meyjes sr. was welbeschouwd bepaald geen genie, zijn markante kantoorgebouw Herengracht 179-189 is vooral belangrijk omdat het herinnert aan ‘De Algemeene’, een gebouw van H.P. Berlage aan het Damrak, pal tegenover de Beurs, dat verdwenen is. Natuurlijk kan de geschiedenis van de moderne architectuur in Nederland samengevat worden in drie grote namen: P.J.H. Cuypers, Berlage en Gerrit Rietveld. Maar die formule doet zeker geen recht aan wat er in de Amsterdamse bouwkunst werkelijk tot stand is gebracht tussen 1850 en 1940.
Uit diverse bronnen
Bron: http://home.hccnet.nl/mwk/tijdlijn.html
Op 7 augustus 1877 werd de katholieke kerk Francisca Romana in de De Cocksdorp ingewijd. Architect Bijvoets uit Amsterdam ontwierp het gebouw, aannemer Leendert van der Ploeg uit Zierikzee zou de kerk bouwen voor f 20.980,-. Hij ging echter tijdens de bouw failliet, en voor de voltooiing moest er extra geld op tafel komen. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog raakte de kerk zwaar beschadigd tijdens de opstand van de Georgiërs. Door vijf Duitse granaten werd de toren op 8 april 1945 weggeschoten. 1890
Berichten van onze familie
Tom Bijvoet vond in de archieven van Rotterdam en Amsterdam het volgende:
Gemeentearchief Rotterdam: ( www.archieven.nl ), Toegangsnummer: 33-02, Archieftitel: Handschriftenverzameling (aanv. t/m 1996), 3. Cultuur en wetenschap, Handschriftenverzameling (aanv. t/m 1996) 9211., aanvraagnr: 1992 08
Lofdicht van J. Streefland, landbouwer te Streefkerk, voor J. Bijvoets als architect van de Tivoli Schouwburg te Rotterdam
Brief van: Y. Bijvoets Gz
Brievenverzameling RU Leiden: ( www.opac.leidenuniv.nl ), een brief gedateerd 1872 uit Amsterdam aan het Koninklijk Instituut van Ingenieurs tes-Gravenhage en gericht aan Jan Tideman (1821-1901).
Annotatie: Ook beschikbaar in microvorm Signatuur: LTK 1515
Op 16 november schreef Hein Bijvoet het volgende verrassende bericht in het gastenboek:
Beste lezers,
Leuk om wat te weten te komen over architect Y. Bijvoets. Ik had er zelf wat aandacht aan willen besteden in een nog te schrijven privé-verhaal. Ik zag dat ook mijn broer Tom zich in deze man heeft verdiept, althans een bijdrage heeft geleverd.
Wat zelfs Tom niet weet, is dat ik tien jaar in een huis heb gewoond, gebouwd door Bijvoets.
In 1989 betrok ik de eerste verdieping van Kerkstraat 131 in Amsterdam. De door vuil en uitlaatgassen beslagen gevel, werd nadat ik er een jaar of vijf woonde grondig gereinigd. En toen kwam links van het portiek een opschrift tevoorschijn:
Y.BIJVOETS.Gz ARCHITECT
Best grappig, nietwaar?
Groet, Hein Bijvoet
"