Artikelen over de familie

Huize Schoonoord te Overveen is ongeveer 100 jaar in het bezit geweest van onze familie. Het werd voornamelijk bewoond door de eigenaren van het bloembollenbedrijf Gebroeders Bijvoet. Tegenwoordig valt het pand onder Monumentenzorg.

Van origine betreft Schoonoord een buitenplaats met landgoed, welke oorspronkelijk behoorde aan de familie Crevenna, voorouders van prins Claus von Amsberg, de overleden echtgenoot van onze vroegere koningin Beatrix.

Mijn interesse voor dit huis wordt veroorzaakt doordat niet alleen mijn vader Simon Bijvoet (1908-1975) hier geboren is, maar ook mijn grootvader en betovergrootvader.
Leo Bijvoet, januari 2004.

Bron voor dit artikel is voornamelijk afkomstig uit het familiearchief van de bewoners van Schoonoord. In 2014 is het archief nog eens doorgeplust en zijn vele gegevens in de stamboom of in artikelen opgenomen

In dit familiearchief vonden we onder andere een krant, namelijk De (bloemendaalse heemsteedse) Post van 3 maart 1966. In deze krant waren twee artikelen opgenomen die betrekking hadden op Schoonoord.
Dit artikel bevat een aantal gegevens uit dit artikel. De liefhebbers kunnen het gehele artikel on-line bekijken of afdrukken

Artikelen over Schoonoord in De Post van 3 maart 1966

Schoonoord, buitenverblijf der Crevenna's

In 1966 publiceerde 'Gens Nostra' een artikel van Dr. A.R. Kleyn over de familie Crevenna onder de titel: Amsterdamse voorouders van Neerlands toekomstige Prins-gemaal. 1966 was immers het jaar waarin koningin Beatrix met Claus von Amsberg trouwde.

Tot de voorouders van Claus van Amsberg behoorde de familie Crevenna, een voornaam koopmansgeslacht in Italië. Een zekere Pietro Antonio Crevenna vestigde zich vermoedelijk vanwege handelsbelangen in Amsterdam en noemde zich hier Pieter Anthony Crevenna.

Hij bewoonde met zijn gezin een fraai en kostbaar ingericht pand aan de NZ-Voorburgwal in Amsterdam en een zomerverblijf in Overveen.

De hofstede Schoonoord is ongeveeer in 1650 gebouwd. Bron voor deze stellingname hopen we nog eens te kunnen vinden.

In een akte van 24 december 1773 werd ten overstaan van schout en schepenen van Tetterode (Overveen), Aelbertsberg en Vogelenzang door Mr. Adriaan Salomon van der Hoop , bewindhebber van de Oost-Indische Compagnie ter kamer Amsterdam, voor een som van f 12.500 aan Pieter Anthonie Crevenna in eigendom overgedragen de hofstede "Stad en Landsigt" (later Schoonoord) met daarbij behorende  5 morgen en 245 roeden weiland.

Volgens de desbetreffende kadastrale gegevens 

Ongeveer 20 jaar is Schoonoord in het bezet van de familie Crevenna geweest. Pieter Anthonie Crevenna overleed in 1792.
In 1793 werden in 't Oude Zijds Heeren logement te Amsterdam Crevenna's buitenplaatsen publiek verkocht. Op 25 februari 1794 werd door de Amsterdamse makelaar Gerard de Roy de hofstede voor f 14.925 overgedragen aan de koopman Abraham Feitsma te Amsterdam.

Het woonhuis van de famiie Crevenna in Amsterdam is in 1921 gesloopt.

Familie De Neufville

Schoonoord is ook nog in het bezit geweest van de Amsterdamse koopman De Neufville.

Deze familie De Neufville is ons ook bekend uit de periode van de blekerijen.
Rond 1745 waren de ingredienten benodigd voor de behandeling van het linnen zeer schaars en duur. In een brief van 10-7-1745 stelt bleker Pieter Bijvoet (1700-1745) een van zijn klanten gerust dat dit geen invloed zal hebben op de kwaliteit van het te bleken linnen. Deze klant was Jan de Neufville, een rijke handelaar in Amsterdam.

Opvallend mooi is het handschrift van Pieter Bijvoet, alhowel door de oud-nederlandse spelling en wijze van uitdrukken de inhoud soms moeilijk te begrijpen is. Het orgineel van de brief bevindt zich in het gemeentearchief van Amsterdam.

Zie ook het artikel over de familie De Neufville

Familie Hodshon van Dedel

Schoonoord op kaart uit 1800

Klik op de afbeelding voor een vergroting

Deze afbeelding is een uitsnede van de 'Kaart van de omstreeken der stad Haarlem van de Beverwijk tot Hillegom door Gt. van der Paauw Az [Haarlem], 1805'. Zie bronvermelding.

Volgens de legenda op de landkaart Van Haarlem en omstreken betekenen de nummers:

• 58 - De enterij Kweeklust
• 59 - Duin en vaart
• 60 - Joden begraafplaats
• 61 - Schoonoord

De Brouwers Vaart is gegraven van "De kolk", thans Brouwerskolkje, langs Schoooord naar de stad Haarlem.
Deze vaart diende om het schone duinwater uit het Brouwerskolkje te gebruiken voor de bierbrouwerijen in de stad. Na vervuiling van het Spaarne was op een gegeven moment alleen dit duinwater uit het Brouwerskolkje door het stadsbestuur nog toegestaan voor het brouwen van bier.

Geheel linksonder is aangegeven Kraantje Lek, een geliefde uitspanning voor kinderen met een speeltuin en een hoog duin om vanaf te rollen. Bovendien is er een holle boom met een mooi verhaal.

Schoonoord in 1809

Het Noord Hollands Archief (NHA) te Haarlem bezit prachtige tekeningen van Schoonoord. Deze zijn in 1809 vervaardigd door Gerrit Jan Michaelis (1775-1857). De originelen bevinden zich in de Historisch-typografische afdeling van het gemeentearchief Haarlem.

Foto's van de prenten zijn door het NHA in hoge resolutie geplaatst op de beeldbank van het NHA. Het adres is: http://www.beeldbank.noord-hollandsarchief.nl/ . De foto's kunnen op de website van het NHA worden aangevraagd.

Voorzijde van het huis met uitzicht naar de duinen in het westen 

Tekening op papier : pen in zwart en penseel in kleuren.
Annotaties, Titel, signering en datering op de versozijde: Schoon-Oord bij Overveen. Het huis van voren te zien
Oriëntatie: ziende naar het westen.

De voortuin van het huis met uitzicht naar het westen

Gezicht uit het huis in de tuin met volière achter de buitenplaats Schoonoord aan het Houtmanpad bij de Brouwersvaart.
Schoon-Oord bij Overveen.
Tekening op papier : pen in zwart en penseel in kleuren.
Titel, signering en datering op de versozijde. Afmetingen 35,6 x 51,1 cm
Oriëntatie: ziende naar het westen.

Achterzijde van het huis met rechts de Brouwersvaart en de duinen op de achtergrond

Gezicht op de achterzijde van de buitenplaats Schoonoord aan het Houtmanpad bij de Brouwersvaart
Tekening op papier : pen in zwart en penseel in kleuren.
Titel, signering en datering op de versozijde: Schoon-Oord bij Overveen. Het huis van achteren te zien.
Oriëntatie: ziende naar het oosten

Uitzicht vanuit het huis naar de stad Haarlem.

Titel, signering en datering op de versozijde: Schoon-Oord bij Overveen. Gezigt uit het huis op Haarlem.
Tekening op papier : pen in zwart en penseel in kleuren ; blad 35,5 x 51 cm.
Oriëntatie: ziende naar het oosten.

In zijn dagboek schreef Sir Mathew Decker: 29 juni bezocht ik, samen met mijnheer en mevrouw Feytama, het buiten van mijnheer Abraham de Haan in Overveen bij Haarlem. De sfeer waarin dit bezoek plaatsgevonden zal hebben komt goed tot uitdrukking in het schilderij van dit echtpaar De Haan. <= klik op de foto voor een vergroting. Zie ook het artikel Het dagboek van Sir Matthew Decker. Op 5 aug. 1751 werd de "hofsteede met de huyzinge, vijver en boomgaert, genaamd Limburg" met nog drie stukken land, verkocht aan Mr. David van Lennep, schepen en raad van Haarlem. Deze gaf de plaats de nieuwe naam 'Vaart-en-Duin'.

Schoonoord van de familie Bijvoet In 1828 had Anthonie Nicolaas Bijvoet het bloembollenbedrijf Gebroeders Bijvoet opgericht. In 1848 kocht Anthonie Nicolaas Bijvoet (1801-1878) de toenmalige buitenplaats, groot circa 6.58.64 HA (bijna 7 HA), voor fl. 20.000 van Joan en Susanna Hodson. De omschrijving in het kadaster luidt: Hofstede "Schoonoord", met koetshuis, tuinmanswoning, koepel, bloem-, moes- en broeituin aan de Brouwersvaaart. Hij ging er wonen en maakte de grond vóór en achter het huis geschikt voor bloembollen cultuur. Heel verwarrend verwisselde hij de voor- en achterzijde van het huis. Tevens bouwde hij er een opslagplaats voor bollen. dit alles voor een bedrag van f. 4000. Zoals hiernaast weergegeven hebben 6 geneaties van onze familie Schoonoord bewoond.   In 1938 is Schoonoord aangekocht door de gemeente Haarlem. Huize Schoonoord staat thans op de lijst van Rijksmonumenten van Haarlem (buiten centrum).

Bouwwijze

Anthonie Bijvoet heeft de voor- en achterzijde van het huis verwisseld. Dat was vrij eenvoudig door de symmetrische bouwwijze. Zowel voor- als achterzijde hebben de deur in het midden met aan weerszijden de vertrekken. De gang verbindt voor- en achterdeur. Het enige wat nog herinnert aan deze verwisseling is het element boven de voordeur (nu achterdeur), de dakkapellen (gericht naar het oosten) en het feit dat de keuken nu aan de voorzijde van het huis ligt. Dat zal in die tijd niet gebruikelijk geweest zijn.

Heel bijzonder aan het huis is het dubbele puntdak.

In het huis zijn daardoor aparte trappen om de twee zolders te bereiken. Lastig is het wel om de "gemene" goot schoon te maken (via een dakkapel).

Door de indeling van deze zolders met slaapkamers is het huis ideaal om verstoppertje in te spelen. Dit vooral omdat later naast Schoonoord een praktisch identiek huis is aangebouwd. Schoonoord kreeg als adres Houtmanpad nr. 6 en het aangebouwde huis Houtmanpad nr. 8. Daar woonde op gegeven moment oom Jan en tante Jo (Jannetje Piers). Er was niets leukers om via de zolders van Schoonoord door te lopen naar het huis ernaast en te luisteren of je tante Jo kon horen.

Omdat het pand nu een rijksmonument zou het prettig zijn om in dit artikel ook de bouwtekeningen te kunnen opnemen.
Wil iemand in Haarlem eens informeren?

Schoonoord gezien door het oog van de kunstenaar

Oderstaand schilderij is vervaardigd door Otto Boudewijn de Kat tijdens de tweede wereldoorlog.

Otto B. de Kat heeft een groot aantal kunstwerken op zijn naam staan. (Zie google afbeeldingen). Het is niet toevallig dat ook huize Schoonoord, Houtmanpad 6 te Overveen, door hem is geschilderd in 1942.

Otto de Kat (1907-1995) heeft namelijk vanaf de tweede wereldoorlog lange tijd gwoond op het adres Houtmanpad 8a te Overveen. Hij had daar zijn atelier in een oude bollenschuur van Gebroeders Bijvoet, waarvan de eigenaren woonden in huize Schoonoord. Vanuit zijn atelier heeft hij  de hofstede Schoonoord geschilderd.
Zie de objectbeschrijving

Ook heeft Otto de Kat vanuit zijn atelier het Houtmanpad geschilderd, gezien van uit zijn atelier. 
afbeelding - objectbeschrijving

Huize Schoonoord is ook geschilderd in 1935 door Georges ("George") Robèr, geboren 1893 te Brussel en overleden te Bloemendaal in 1969. Het is gesigneerd en gedateerd links onder: G.Rober.35.

Op deze foto uit 1928 (aan de rechterzijde van de sloot) het Houtmanpad met rechts (net niet meer zichtbaar) huize Schoonoord. Daarnaast (geheel rechts) het huis van Cornelis Bijvoet en Jannetje Piers. Vervolgens de schuren van Gebr. Bijvoet en loodrecht daarop waarschijnlijk het huis en het atelier van Otto B. de Kat. Tenslotte daarachter het huis van George Robèr.

Het Houtmanpad, gezien met Google Earth:

Tot slot een foto van Schoonoord uit 1990, tegenwoordig geplaatst op de monumentenlijst van Haarlem.

Theekoepel van het Huis Schoonoord

Aan het begin van het Houtmanpad (vroeger Brouwersvaartpad) van Overveen naar Haarlem bevindt zich de voormalige theekoepel van Schoonoord. In de zijmuur bevindt zich een hardstenen plaat met de volgende inscriptie:

Deze eerste steen is dan gelegd door Giacomo Crevenna die volgens Dr. Kleyn op 1 januari 1769 in Amsterdam geboren werd. De theekoepel dateert dus van 1774. 

Tot dit jaartal komt men ook als men de hoofdletters in het rijmpje als Romeinse cijfers gebruikt. Het was een zeer oud gebruik om een jaartal op deze wijze aan te duiden. Onze familie heeft al eens gepuzzeld en het jaartal blijkt te kloppen.

Door op de afbeelding te klikken wordt deze vergroot leesbaar weergegeven in een nieuw venster.

Anthonie Bijvoet gebruikte het gebouwtje als opslagplaats voor gereedschap en bollen en in de 19e eeuw werd het vermoedlijk gebruikt als koetshuis. Nog later was het de smederij  van Piet Plukker. In het bestemmingsplan van het Ramplaankwartier (projectnr.8008, besluit 2004) is het gebouwtje aangegeven als gemeentelijk monument.

Eveneens waard om te beschermen is het westelijk van het gebouwtje gelegen restant van een tuinmuur en een aan het eind van deze muur gelegen huisje met keperboogvenster.

Het gebouwtje op een foto uit 1999.

De foto is genomen vanaf de Korte Zijlweg in de richting van het Houtmanpad. De voormalige theekoepel heeft dan ook als adres: Houtmanpad 2a.

Goed is te zien dat het Houtmanpad, en dus ook het oostelijk gelegen Schoonoord, in 1999 gelegen is in Haarlem en niet in Overveen

Een trieste foto van het gebouwtje nadat het geen smederij meer was. Heel vreemd is dat dit historische gebouwtje wat als monument te boek staat hier helemaal wit wordt geschilderd. Of is dit een aktiviteit in het kader van een renovatie?

Wie helpt ons aan een betere foto en kan ons het vervolgverhaal vertellen van het gebouwtje ?

De schuilkerk te Overveen

Het staat buiten kijf dat de blekers en de bloembollen-familie van katholieke huize waren. In het artikel De blekersfamilie is aandacht besteed aan de kerk in Bloemendaal. In dit artikel komt de kerk van Overveen aan de beurt omdat deze ook een belangrijke rol heeft gespeeld in de historie van de familie.

Veel katholieke kerken werden na de Beeldenstorm in gebruik genomen door de protestanten. De middeleeuwse kapel in Overveen (hoek Zijlweg, Korte Zijlweg) werd in 1572 door de geuzen "gesmeten en beroofd". Katholieke diensten werden daarna vaak oogluikend toegestaan inzogenaamde schuilkerken en na 1700 werd het oogluiken gereglementeerd. Op die wijze werd in 1650 al een huis gezocht en een woonvergunning verleend voor een pastoor in Overveen.

Rond 1660 trouwden de gebroeders Lambert en Hendrik Bijvoet de gezusters Bra uit Bloemendaal (bij Overveen). Vader Bra had toen al een grote blekerij. In die jaren neemt het aantal katholieken in Overveen toe en ook de behoefte aan een eigen kerkgebouw. Nakomelingen van Hendrik Bijvoet zullen zeker aan de aanwas van katholieken in Overveen hebben bijgedragen.

In 1692 werd de pastorie gebouwd en in 1695 een kerkgebouw achter deze pastorie. Volgens de toenmalige voorschriften was het kerkgebouw een echte 'verscholen kerk'. Men mocht van buitenaf niets kerkelijks ontwaren. Het kerkgebouw met het pannendak zag er uit als een schuur en stond verscholen achter de pastorie en de pastorie zelf zag er uit als een burgerwoning.

Tekening van de statie, vervaardigd circa 1700 door pastoor Hodenpijl.

Frappant is dat in plaats van een wegaanduiding de weg naar Schoonoord is aangegeven. Deze tekening is opgenomen in het gedenkboek van de parochie, maar daarbij aan de rechterzijde zodanig afgesneden dat de aanduiding naar "SCHOONOORD" aan het Houtmanpad is weggevallen.

Deze Rooms-Katholieke Overveense statie H. Bavo werd in 1697 in gebruik genomen met als eerste inwonende pastoor Hodenpijl. Deze pastoor wordt ook genoemd in de correspondentie van de drie neven (brief d.d. 5-4-1944), alsmede bij de begravenen binnen de kerk van Bloemedaal in het artikel over de blekersfamilie Bijvoet.

De statie werd gebouwd aan de Korte Zijlweg op de plaats van de huidige (2013) pastorie. In het NHA (locatie Jansstraat Haarlem) bevinden zich de DTB registers van de Statie ook vanaf het jaar 1697 (tot 1811).
Deze DTB registers zijn helaas nog niet on-line (2013). Het is dus wenselijk deze DTB registers nog later nog eens te bestuderen naar gegevens van de blekersfamilie Bijvoet.

Door aanzienlijke leden van deze kerk, met name blekers, werden veelal de inrichting van de kerk geschonken. De blekers hadden vanaf 1733 ook een eigen "blekerszolder" (een lange bank onder de Singsolder). Uit bijdragen bij een priesterjubileum van de (tweede) pastoor Christiaans blijken onder andere de namen van Bijvoet, Rijnierse en Kops naar voren te komen. Pastoor Christiaans verzorgde ook lange tijd de DTB registers en onze vereniging heeft vele gegevens over onze familie (blekers en bloembollenkwekers) hieruit kunnen putten.

In 1853 konden de katholieken zich vrijer gaan ontplooien. Ook de financiële toestand van de statie was sterk verbeterd doordat vooral de bloembollenkwekers via de opbrengst van voorjaarsveilingen hun steentje bijdroegen. Hierdoor kon in 1855 begonnen worden met de bouw van de huidige (2013) kerk. Deze werd gebouwd naast de statie van 1697. Aanvullend werd in 1860 het oude kerkgebouw afgebroken waardoor door aannemer Rijnierse een nieuwe pastorie gebouwd kon worden achter de bestaande pastorie. Na de verhuizing van de pastoor kon dan de oude pastorie worden afgebroken; voorwaar een mooie logistieke operatie. Vlak na de afbraak van de oude pastorie maakte Craeyvanger een aquarel van de nieuwe situatie.

De inrichting van de nieuwe kerk werd veelal verkregen door schenkingen. De financiële toestand was zodanig dat ook vele uitbreidingen en verfraaiingen konden worden gerealiseerd. Ook kunstenaar Han Bijvoet droeg zijn steentje bij met het ontwerp van de glas-in-lood ramen in de spreekkamer en de pastoorskamer. In 1956 werd het eeuwfeest van de kerk gevierd waarbij de inrichting van de herdenkings-tentoonstelling verzorgd werd door de broers Jan Bijvoet (1925-2008) en Leo Bijvoet (1917-2012).

Aquarel uit 1860 van Craeyvanger

25 jaar later in 1981 verscheen het gedenkboek naar aanleiding van het 125 jarig bestaan van de kerk. De historische gegevens over de statie werden aangeleverd door Jan Bijvoet (1917-2008). Van ons erelid Leo Bijvoet (1917-2012) ontving onze familievereniging kopie van de tekening van de statie als afgebeeld in dit artikel.

In het HKA te Haarlem bevindt zich nog een tekening uit 1800 waarop de hierboven afgebeelde kerk ook is weergegeven. Deze tekening is hieronder afgebeeld voornamelijk omdat deze duidelijk laat uitkomen hoe mooi en rustiek Overveen in die tijd in de duinen lag (dus vanuit Haarlem gezien "over het veen").

Bronvermelding: Gedenkboek "Overveen, Kapel-Statie-Kerk" Uitgegeven in 1981 ter gelegenheid van het 125 jarig bestaan van de Overveense kerk Door J.H.A. Nibbering
(o.a nog aanwezig in de stadsbibliotheek van Haarlem).
De gegevens voor voor hoofdstuk 2, De Overveense statie (1697-1856), werd verzorgd door J.A.M (Jan) Bijvoet (1925-2008).