Er staat bij mij in de kast een bronzen vijzel, met een opschrift waaruit blijkt dat deze gegoten is in 1664.
Op de rand staat de tekst: LOF GODT VAN AL ANNO 1664.
Jan Buyvoets / 25 september 2003
 |
 |
Door op de afbeelding te klikken wordt deze vergroot weergegeven.
Uit de overlevering weet ik dat ik deze vijzel ooit als 5-jarig klein manneke heb gekregen uit de handen van "Oom Bé" (Bernardus J Buijvoets, geb.26 maart 1876, overleden in 23 december 1958 in Ootmarsum).
Klik hier om zijn gegevens in onze database te zien.
Deze "Oom Bé" was de broer van mijn grootvader die in 1937 overleden is, en die ik dus nooit heb gekend. Het verhaal gaat dat ik als 5-jarige dus aan het sterfbed van oom Bé moest komen, en van hem een vijzel kreeg. Deze vijzel moest telkens van (stam)vader op zoon worden overgedragen.
Op een of andere wijze intrigeerde me deze vijzel altijd wel, vooral ook omdat er het jaartal 1664 ingegoten was. Ik ben er nooit aan toe gekomen deze vijzel op echtheid te laten beoordelen, maar door mijn kennismaking met de BIJVOET stichting ben ik toch maar aan de slag gegaan.
Ik heb wat foto's gemaakt van de vijzel, en deze met de volgende tekst naar een aantal antiek deskundigen gestuurd:
In het kader van mijn stamboomonderzoek, zou ik graag wat meer informatie over authenticiteit, herkomst, gebruik en waarde willen weten van een bronzen vijzel met ingegoten het jaartal 1664. Deze vijzel heb ik ooit als klein kind eens "geërfd" van mijn grootvader. Ik heb een foto van deze vijzel bijgesloten. De diameter en hoogte is 14 cm.
Van Jan Beekhuizen van Kunst en Antiekhandel kreeg ik het volgende antwoord :
Aan de hand van de foto kan ik u mededelen dat, onder enig voorbehoud, uw vijzel authentiek is en waarschijnlijk in Deventer vervaardigd is. Gaarne zou ik de tekst willen weten die op de vijzel staat. Waarschijnlijk Lof Godt van al? Vijzels van deze grootte werden zowel in de apotheek als in privé gebruikt.
Van C. Broekhof van veilinghuis Glerum kwam het antwoord :
Hartelijk dank voor Uw bericht. De foto heb ik aandachtig bestudeerd.
Uw vijzel, die vroeger gebruikt werd door apothekers heeft de juiste kleur (donkerbruin) en zal gegoten zijn in Deventer. Deventer was een centrum voor vijzelgieters.
Het bekendste naslagwerk op dit gebied is : Nederlandse vijzels door dr.D.A. Wittop Koning,
ISBN 90 65.90304 6
Ik heb in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag dit boek geraadpleegd, en daaruit de volgende gegevens:
"Mijn" vijzel is met grote waarschijnlijkheid in 1664 in Deventer gegoten door Henrick ter Horst. Dit is de allerbekendste vijzelgieter, van wie verreweg de meeste vijzels bewaard gebleven zijn. Hij was afkomstig uit Geesteren onder Borculo en overleed waarschijnlijk in 1666; de gieterij werd echter eerst in 1680 aan zijn opvolger overgedaan. Dit soort vijzels werd met name gebruikt door apothekers, maar werd ook in het huishouden gebruikt om kruiden fijn te stampen.
Interessant is het nu er achter te komen wanneer deze vijzel in de familie Buijvoets is ingebracht. In 1664 ? Of later ? Zit er mogelijk ergens in de lijn een apotheker ?
Aardige wetenschap is verder nog dat ik uit de huwelijksakte van HenricusBuijvoets geboren in 1792 te Neerpelt en overleden in 1856 in Ootmarsum als beroep staat vermeld : KOPERSLAGER
Hij was toen 49 jaar. Hij is de stamvader van de groep BUIJVOETS in Ootmarsum.
Vrijwel iedereen in dit nageslacht zijn ook in deze richting verder gegaan, van koperslager naar loodgieter.
Ik ben er trots op deze vijzel in mijn bezit te hebben !
Jan Buyvoets
"