De bron van onze familie ligt in Neerpelt, een dorp tussen Hasselt en Eindhoven op de grens van België en Nederland.
Neerpelt is een landelijke gemeente gelegen aan de Dommel en het kempisch kanaal in het noorden van de provincie Limburg.
Samen met Overpelt, Kaulille en Kleine Brogel vormde Neerpelt de Heerlijkheid Pelt en viel onder de rechtsmacht van de schepenbank van Pelt die in Overpelt zetelde en op haar beurt ressorteerde onder het drosschaardschap Pelt-Grevenbroek, één van de zes drosschaardschappen waaronder het graafschap Loon dat in 1366 met het Prins-Bisdom Luik verenigd werd.
Zie ons artikel: Wat zijn Gichten.
De oudste vermelding (815) luidt 'Palethe' van het Latijnse woord 'Palus' dat moeras betekent. Later sprak men van Pelt waarmede Neerpelt en Overpelt werden bedoeld. Pas in 1218 komt voor het eerst het partikel 'Neer' voor.
Uit de atlas van Blaeu uit 1600 is uit een deel van kaart 201 een screenshot genomen van de streek tussen Hasselt en Eindhoven.
Geheel links (het zuiden) ligt Hasselt en geheel rechts (het noorden) ligt Eindhoven.
Klik op de kaart om deze vergroot weer te geven.
Op bestuurlijk gebied was de gemeente ingedeeld in vier gehuchten met name, de Grote-Heide, Broeseind, Boseind en Herent, met elk een jaarlijks verkozen burgemeester. Na de Franse revolutie werd de zelfstandigheid van de gehuchten afgeschaft en is er slechts sprake van één burgemeester. De gehuchten rond Neerpelt zijn thans opgenomen binnen de gemeente Neerpelt.
Het patroon van Neerpelt is pas tijdens de vorige eeuw tot stand gekomen. Het was steeds een arm Kempisch landbouwdorp bijna volledig omgeven met uitgestrekte gemene heidegrond. In 1844 besloeg de heide nog bijna 60% van de gemeentelijke oppervlakte.
De heide was een gedurig twistpunt met de buurtgemeenten om het bezit en de afbakening ondermeer met Achel en Lille, Kaulille, Kleine Brogel, Overpelt en Lommel. Neerpelt is in de loop der geschiedenis ook niet gespaard gebleven van militaire strijd zoals: 1654 Inval der Loreinen plus 1675 De Spaanse troepen en het Prinsenleger vestigen zich bij de Herenterschans. Verder is geheel de 17de en 18de eeuw te Neerpelt gekenmerkt geweest door militaire inkwartieringen en opeisingen. Ook tijdens de wereldoorlogen bleef Neerpelt niet gespaard van het oorlogsgeweld.
Voor gegevens over de huidige gemeente Neerpelt bezoek hun website.
Het wapenschild van Neerpelt
Het oorsprokelijke wapenschild van Neerpelt bestond enkel uit een heidetak.
Tot op heden is onderbouwing van dit wapen niet gevonden. Wel is het een feit dat Neerpelt in het verleden omringd werd door zeer uitgestrekte heidevelden. Deze heide was een gedurig twistpunt met de buurtgemeenten om het bezit en de afbakening ervan, ondermeer met Achel en Lille (1401, 1657, 1658, 1708, 1761), Kaulille (1619, 1731), Kleine Brogel (1744), Overpelt (1764) en Lommel (1771).
Het huidige gemeentewapen van Neerpelt is een gedeeld schild met aan de ene zijde "in zilver twee beurtelings gekanteelde dwarsbalken van keel (rood)" en aan de andere zijde "gedwarsbalkt, 10 stukken goud en keel".
Het rechtse deel van het schild (tien even hoge dwarsbalken van goud en van keel) verwijst naar het drossaardschap Pelt.
Het drossaardschap Pelt behoorde tot het Graafschap Loon. Neerpelt maakte hiervan deel uit tot aan de Franse Revolutie. De oude rechtbank van Pelt gebruikte reeds in 1489 dit wapenschild als zegel.
Het linkse deel van het schild (in zilver twee beurtelings gekanteelde dwarsbalken van keel) verwijst naar de heerlijkheid Grevenbroek, waartoe de oude gemeente Sint-Huibrechts-Lille behoorde tot aan de Franse Revolutie. Aangezien de huidige gemeente Neerpelt een samengaan is van twee gebieden met verschillende historische achtergrond, werd door de Neerpelter gemeenteraad in 1977 geopteerd voor een gedeeld schild, opdat beide oude gemeenten zich hierin zouden erkennen.
Fusie gemeenten Neer- en Overpelt met als nieuwe naam PELT
Bij de fusie van ons stamdorp Neerpelt met de gemeente Overpelt werd als nieuwe naam gekozen Pelt. De fusie wordt een feit op 1 januari 2019.
Het is echter geen nieuwe naam! Integendeel.
Zoals eerder in dit artikel vermeld is de oudste naam van de plaats in 815 'Palethe' van het Latijnse woord 'Palus' dat moeras betekent. Later sprak men van PELT waarmede Neerpelt en Overpelt werden bedoeld. Pas in 1218 komt voor het eerst het partikel 'Neer' voor.
Bij ons familieonderzoek wisten we vaak niet of iemand uit Neerpelt of Overpelt geboren was. De plaatsen lagen pal naast elkaar en men verhuisden of trouwden vaak tussen de twee plaatsen.
Ook is het ons bij familieonderzoek opgevallen dat soms als familienaam Pelt genoemd wordt of Van Pelt.
De Sint-Niklaaskerk
Het boek 'De Sint-Niklaaskerk van Neerpelt - Geschiedenis en Kunstbezit' is geschreven door Adelin Bilsen en M.J. Mireille Orlent van de werkgroep 'Neogotiek in de Teutendorpen'.
Een prachtig goed verzorgd rijk geillustreerd boek over de Sint-Niklaaskerk van Neerpelt. Het boek bevat werkelijk alle aspecten met betrekking tot deze kerk.
Het boek telt 260 bladzijden en heeft de code D/2002/9462/2.
De afbeelding op de kaft van het boek is een schilderij van Willem Swinnen (1864-1958), geschilderd eind 19e eeuw, met als titel: 'Zicht vanuit 't Zwart Paard' op de oude Sint-Niklaaskerk'.
Door op de afbeelding te klikken wordt het schilderij vergroot weergegeven =>
De afgebeelde kerk dateert van 1830. Afbeeldingen van oudere kerken in Neerpelt zijn onbekend. De kerk zoals deze er nu staat dateert van 1905 en werd gebouwd tegen de bestaande westertoren uit de 16e eeuw. Een deel van de bakstenen van de oude kerk werden hergebruikt. In het boek worden de vele kunstschatten die de kerk bevat uitvoerig beschreven; sommige dateren uit de 17e eeuw. De parochie van Neerpelt dateert uit de eerste helft van de 13e eeuw. De register van doop, trouwen en begraven (DTB registers) dateren van ongeveer 1600 en vele gegevens over onze familie zijn daarin gevonden.
Vele familieleden van ons woonden in de 17e eeuw in Neerpelt. Logischerwijze komen ze dus ook in dit boek voor. Ze worden genoemd in hoofdstuk 2: 'De parochie van de 13e tot de 18e eeuw.
In 1650 werden lijsten aangelegd betreffende de inning van de tienden (belasting). In die lijsten wordt onder andere genoemd Thijs Boyvoets (blz.26).
In 1671 wordt Petrus Buyvoets (geboren circa 1645) benoemd als kapelaan (blz.26). Het jaar daarop wordt hij genoemd als beneficiant (blz.21). Dit is een soort geestelijke functie waaraan inkomsten zijn verbonden. De beneficiant moet bijvoorbeeld elke zondag een mis opdragen 'voor telkens drie schepels fijngemalen graan...'.
In 1821 werd de oude pastorie afgebroken en moest voor de pastoor een onderkomen worden gevonden. Aangekocht werd het huis van de gezusters Joanna en Marie-Anna Buyvoets. Deze laatste was de weduwe van Willem Noots en woonde toen in Utrecht (blz.35).
Van 1803 tot 1820 was Hendrik Buyvoets pastoor van Neerpelt.
Klokkenvriend Hendrik Buyvoets
|
In de tijd dat Hendrik Buyvoets pastoor was van de parochie in Neerpelt van 1803 tot zijn overlijden in1820. Het was een moeilijke periode Eerst had hij te maken met de Fransen, later met de Hollanders. Pastoor Buyvoets had de naam 'klokkenvriend'. Terecht, want hij liet drie klokken gieten. De eerste klok voor de grote kerk , kreeg als opschrift:
Tijdens de familiebijeenkomst 2008 in Neerpelt werd de gelegenheid te baat genomen om de toren van de Sint Niklaaskerk te beklimmen om het opschrift te bewonderen. |
 |
In 2014 vonden we op internet een artikel over pastoor Henricus Buyvoets. De heren Jamers (voorzitter) en Cuyvers van de Heemkring waren zo vriendelijk een PDF van editie 4 uit 1997 te sturen. Hierin staat een artikel geschreven door Adelin Bilsen.
Je weet wel: 'De Klokkenvriend' en reden waarom we in 2008 de toren van de St. Niklaaskerk in Neerpelt hebben beklommen.
Er is geen bezwaar om de PDF in onze site op te nemen (met bronvermelding
Artikel over pastoor Hendrik Buyvoets (pdf-file)
In 2008 hebben we de familiebijeenkomst geouden in Neerpelt en hebben we ook de toren van de kerk beklommen om te controleren of de inscriptie ook werkelijk aanwezig was. En inderdaad!
De molen in Neerpelt
De molen op de Dommel te Neerpelt behoorde vroeger toe aan de abdij van Floreffe en diende als banmolen. Een banmolen of dwangmolen, was een molen waar de naburige boeren verplicht waren hun graan te laten malen.
Dat heeft zo tot aan het begin van de17de eeuw geduurd toen de lakennijverheid behoefte had aan een volmolen om de wol mechanisch te kunnen bewerken, vandaar de huidige benaming van de straat als Volmolenstraat. Volgens de kadastergegevens van 1870 was de molen gelegen op het Broeseind sectie A915 genaamd "de bempd".
De eerste bewoner en verbouwer van de graanmolen naar een volmolen, was Jan Buyvoets in 1610.
Daarna, en wel op 18 januari 1658, komen de bezittingen van de volmolen door verkoop aan de familie Peter Vandersteen toe.
De foto van de molen dateert uit 1906 uit de collectie van Rob Simons, Sint-Huibrechts-Lille.
Vollen, vullen, walken, het werk van een voller of vulre, betekent het doen ineenkrimpen, viltachtig maken van de vezels van pas geweven stoffen, vooral bij weefsels uit kaardgaren vervaardigd. In de vollerie gebeurde het vollen met de voeten, waarmee men in ronde volkuipen of -kommen de stoffen stampten. De drenkstof bevatte o.m. urine of ammoniak en vollersaarde deze laatste was een grijze, geel- of groenachtige gekleurde kleisoort die het vet of de toegevoegde paraffine tijdens het spinnen van het garen moest verwijderen uit het laken, eigenlijk deed hij dienst als zeep. In de 15e eeuw werd dit zware ongezonde en onhygiënisch vollerswerk gemechaniseerd door aanwending van de watermolen, waardoor een zware vollerboom door het waterrad in beweging kon worden gebracht, net gelijk het geval was bij een bookmolen of ook een slagmolen. Vandaar de benaming van volmolen.
Op Iternet bevindt zich de website www.molenechos.org. Daar wordt "onze" molen uitgebreid beschreven:
http://www.molenechos.org/molen.php?AdvSearch=1372
Lezing van Johny Spooren
Tijdens de familiebijeenkomst 2004 in Neerpelt heeft een inwoner van Neerpelt Johny Spooren een fantastische lezing gehouden over onze familie in Neerpelt in vroeger eeuwen. Onze vereniging bestond toen net een paar jaar en de lezing overtuigde ons ervan dat Neerpelt toch echt het dorp was van onze voorouders.
Voor deze lezing had Johny Spooren zeer veel archiefmateriaal geraadpleegd en geanalyseerd met het oog op onze familie. Al dat archiefmateriaal werd ons welwillend ter beschikking gesteld. De DTB gegevens werden door ons overgeveld naar de stamboom van onze familie; de overige gegevens werden verwerkt in het artikel:
Heemkring Neerpelt
De heemkring Neerpelt beschikt over een fantastisch archief waar veel gegevens over onze familie te vinden was. Tijdens de familiebijeenkomst van 2008 in Neerpelt was de heemkring van Neerpelt gastheer van onze vereniging. Veel gegevens over de familie zijn afkomstig uit hun archieven.
"